انواع مهریه در قانون و حقوق خانواده

انواع مهریه در قانون و حقوق خانواده

امیرحسین صفدری پژوهشگر علم حقوق

هر گاه مهریه در عقد نکاح تعیین شود به آن مهر المسمی می گویند، 

مهر المسمی به زبان ساده یعنی مال معینی که به عنوان مهریه بین زن و مرد توافق شده است این مال می تواند عین معین باشد یعنی ویلا، مجتمع تجاری، زمین، اتومبیل، باغ و... و یا ممکن است منفعت باشد چنانکه سکونت و یا اجاره بهای یک پاساژ را به عنوان مهریه برای مدت معین مهر قرار بدهند. البته که کار را هم می توان مهریه قرار داد مثلا آموزش قرآن یا آموزش نقاشی یا آموزش موسیقی و...، نکته مهمتر این است که مهریه می تواند نه عین معین باشد نه منفعت باشد نه کار بلکه مهریه می تواند حق باشد اعم از این که حق دینی باشد و یا حق عینی باشد.

گاهی امکان دارد مهریه ضمن عقد نکاح دائم تعیین نشود که به آن مهر المثل می گویند، 

در این خصوص مهریه بر حسب عرف و عادت و با توجه به وضع زن از لحاظ سن، زیبایی، تحصیلات، شغل، موقعیت خانوادگی و اجتماعی او و با در نظر گرفتن مقتضیات زمان و مکان و... مهریه برای زن تعیین می شود که ضابطه تعیین مهرالمثل را در ماده 1091 قانون مدنی می توانیم مشاهد کنیم. البته که باید این نکته مهم را بگویم که در نکاح منقطع بر خلاف نکاح دائم، شرط صحت نکاح منقطع (صیغه) تعیین دقیق میزان مهریه می باشد.

مطابق قانون مدنی، زن در موارد زیر مستحق مهرالمثل می باشد: 

1. هرگاه مهر در عقد دائم تعیین نشده باشد یا عدم مهر شرط شده باشد و قبل از تراضی بر مهر معین، بین زوجین نزدیکی واقع شود (ماده1087قانون مدنی). 

2. هرگاه توافق طرفین درباره مهرالمسمی به جهتی باطل باشد، چنانکه مال تعیین شده مجهول باشد یا مالیت نداشته باشد (ماده1100قانون مدنی). 

3. هرگاه نکاح باطل و زن جاهل به بطلان بوده و نزدیکی هم واقع شده باشد (ماده1099قانون مدنی).

قانونگذار ما در ماده 1093 قانون مدنی در خصوص مهرالمتعه هم می گوید:

 هر گاه مهر در عقد ذکر نشده باشد و شوهر قبل از نزدیکی و تعیین مهر زن خود را طلاق دهد زن مستحق مهرالمتعه است و اگر بعد از آن طلاق دهد مستحق مهرالمثل خواهد بود برای تعیین مهرالمتعه وضعیت مرد از حیث غنا و فقر در نظر گرفته می شود.

نکته مهمی که در خصوص پرداخت مهریه مردان باید بدانند این است که مهریه دین یا همان بدهی مرد به زن می باشد و در هر صورت مرد باید این بدهی و دین خود را به زن پرداخت کند حتی زمانی که زن به مرد خیانت کرده باشد و یا منزل مشترک را بدون اجازه و اذن مرد ترک کرده باشد و یا اگر زن از مرد هم تمکین نکرده باشد و... مرد باید مهریه را به همسر خود پرداخت کند و این موارد در پرداخت مهریه هیچ تاثیری ندارد.

یک نکته بسیار مهم در خصوص مهریه این است که مهریه عندالمطالبه باشد یا عندالاستطاعه باشد. 

به زبان ساده عندالمطالبه بودن مهریه یعنی به محض انعقاد عقد نکاح زن مالک مهریه می شود و هر زمان بخواهد می تواند آن را مطالبه کند. 

و اما عندالاستطاعه بودن یعنی پرداخت مهریه به محض مطالبه زن انجام نمی شود و بستگی به استطاعت و توانایی مالی مرد دارد به زبان ساده تر مهریه عندالاستطاعه یعنی زن زمانی مستحق دریافت مهریه می باشد که بتواند استطاعت مالی مرد را در دادگاه اثبات کند.