اسناد تجاری وکاربرد آن

[ اسناد تجاری و کاربرد آن ]
در جوامع امروزی کم تر کسی پیدا می شود که با اسناد تجاری آشنا نباشد ،و در روند معاملات و امور تجاری و معاملاتی خود از آنها استفاده نکرده باشد.
شناخت این اسناد و کاربردشان از آنجایی مورد اهمیت می باشد که قانون تجارت نیز به بررسی و پیش بینی قواعد و احکام این اسناد پرداخته است .
مبنای اولیه ظهور و بروز این اسناد ،جلوگیری از خطرات احتمالی ناشی از حمل مقدار زیاد پول نقد ،از مکانی به مکان دیگر است ،که در نتیجه از سرقت جلوگیری و به کاهش هزینه حمل و نقل ،و در نتیجه به جلوگیری از حدر رفت انرژی و سرمایه منجر می شود .
به تدریج فواید دیگری نیز از این اسناد دیده شد ، که کاربرد این اسناد ،به عنوان ابزاری برای پرداخت دیون در روند معاملات غیر نقدی بود ،به علا وه آنکه برخی از این اسناد تجاری ،به عنوان وسیله ای برای کسب اعتبار و تامین مالی نیز به کار رفتند.
در تعریف جامع و کلی از این اسناد ،می توان بیان داشت ،که این اسناد از جمله اسنادی هستند که در انواع معاملات تجاری و غیر تجاری ،مورد استفاده قرار می گیرند .
وسیله ای هستند که معاملات غیرنقدی را تسهیل و آسان می کنند ،به عبارتی در معاملات ،جانشین پول نقد شده و پرداخت معاملات غیر نقدی ،توسط آنها صورت می پذیرد .
بنابر این می توان گفت مهم ترین ویژگی این دسته از اسناد ،کارکرد آنها به عنوان وسیله پرداخت است ،که بر همین اساس این اسناد ،به اسناد تجاری عام و اسناد تجاری خاص نیز تقسیم می شوند.
ممکن است ،در اینجا چنین سوالی مطرح شود ،که چرا به اسناد اشاره شده که اوراقی برای پرداخت هستند، سند گفته می شود ؟
برای پاسخ به این سوال ،باید به ماده ۱۲۸۴ قانون مدنی اشاره داشت ،در این ماده بیان شده است،که سند عبارت است از هرنوشته ای ،که در مقام دعوی یا دفاع قابل استناد باشد .
اوراق مورد اشاره به دلیل آنکه حقی را برای دارنده خود مطرح می کنند و بیانگر این حقوق هستند و خاصه این حق را مستندا به نوشته مکتوب، اثبات و به دیگر افراد نشان می دهند سند نامیده می شوند .
اشخاص نیز می توانند ،در مقام دفاع، از این حقوق نیز به آنها استناد کنند و مبالغ و وجوه تعهد شده افراد ،برای دارنده آنها را نیز دریافت و مورد مطالبه قرار دهند .
درخصوص دسته بندی اسناد تجاری ،و مصادیق و انواع آنها ،به دو مفهوم اسناد تجاری ،در معنای عام و خاص می پردازیم .

اسناد تجاری در معنای عام :

شامل هر سندی که در مبادلات تجاری، یعنی مبادلات ناشی از اعمال تجاری موضوع مواد ۲ تا ۵ قانون تجارت مصوب ۱۳۱۱ ،مورد استفاده قرار گرفته ،می باشد، که از انواع آنها می توان به چک،سفته ،برات،اوراق سهام،اوراق قرضه،ضمانت نامه بانکی،بارنامه و سیاهه تجارتی اشاره داشت .

اسناد تجاری در معنای خاص :

منظور از این اسناد ،اسنادی هستند که معرف کارکرد اصلی خود می باشند .
به عبارتی همانگونه که در مطالب پیشین گفته شد ،این اسناد از جمله اسنادی هستند که جانشین پول نقد در معاملات ،می گردند ،و معرف حق دینی حال یا با وعده می باشند ،که سه سند برات ،سفته و چک از مصادیق بارز این اسناد تجاری در معنای خاص هستند .

ایمان مشایخی فر
پژوهشگر و کارشناس حقوقی