انواع بیمه و پوشش خسارات ناشی از تصادفات وسایل نقلیه

[ انواع بیمه و پوشش خسارات ناشی از تصادفات وسایل نقلیه ]

کلیه رانندگان و مالکان وسایل حمل و نقل مطابق با قانون ملزم به تهیه بیمه برای خودروی خود می باشند .
باید توجه داشت که داشتن بیمه برای کلیه وسایل نقلیه از سوی قانون گذار، ضروری و اجباری در نظر گرفته شده است تا جایی که حتی اگر وسیله نقلیه ای فاقد بیمه باشد از نقل و انتقال آن جلوگیری و حتی توسط دستگاه های نظارتی و قانونی مرتبط جریمه هایی به صورت روزانه برای آن در نظر گرفته می شود .
هدف از داشتن بیمه برای وسایل نقلیه آن است که با استفاده از این بیمه ها،به هنگام تصادف و آسیب رسیدن به شخص،خودرو و یا اموال ،فرد مالک و یا راننده خودرو از حمایت شرکت بیمه گذار برخوردار می شود.
از منظر قانون در صورتی که خودرویی فاقد بیمه نامه باشد ،رانندگان و مالکان آن متحمل عواقب سنگینی می گردند .

اما بیمه نامه ها ،در دو طبقه بندی تحت عنوان بیمه نامه شخص ثالث ،و بیمه نامه بدنه مطرح می گردند که لازم است ابتدا به تعریف هرکدام از این بیمه نامه ها بپردازیم:
بیمه شخص ثالث:
بیمه نامه ای الزامی برای خودرو و موتورسیکلت است که برابر با قانون نداشتن آن یا حتی تاخیر در تمدید آن، موجبات اعمال جریمه و نمره منفی برای راننده و مالک وسیله نقلیه را به وجود می آورد.
این بیمه خسارات وارد شده به کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی به جز راننده مقصر را پوشش می دهد که سقف پوشش این بیمه نامه در هرشرکت بیمه گذار متفاوت است .
این بیمه در شرایطی که راننده وسیله نقلیه ای مقصر باشد آسیب های وارد شده به اشخاص و خودرو های دیگر را جبران می کند که این خود ،بستگی به نوع خسارت و سقف تعهدات بیمه نامه را دارد .
بیمه سرنشین در این بیمه ،یعنی بیمه شخص ثالث شناخته شده است ،که برای کلیه خودروهای مسافری ،بارکشی،شخصی و همچنین موتورسیکلت ها اجباری تعیین شده است که در مواد قانون بیمه اجباری مسولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی در مقابل اشخاص ثالث مصوب سال ۱۳۴۷ امری اجباری تعیین گردیده است .
محاسبه قیمت بیمه نامه اشخاص ثالث چگونه است؟
قیمت بیمه نامه شخص ثالث توسط شرکت بیمه مرکزی و براساس دیه در ماه حرام تعیین می شود .که با افزایش سالانه قیمت دیه افراد،درصدی نیز به قیمت پایه بیمه نامه شخص ثالث اضافه خواهد شد .
که عوامل دیگری همچون میزان استفاده از بیمه در سال گذشته و جریمه دیرکرد یا تخفیف نیز تاثیر گذار است .
بیمه دیگری که برای صاحبان وسایل نقلیه توصیه شده است بیمه بدنه خودرو است ، که بیمه ای است اختیاری، اما با درنظر گرفتن نوسانات و بالارفت هزینه های نگهداری و تعمیر و ارزش خودروها در عصر حاضر بیمه ای واجب محسوب می گردد.
این بیمه نامه مربوط به خساراتی است که به خودرو و راننده مقصر وارد شده است ،همانطور که گفته شد، داشتن این بیمه الزامی نیست اما به هنگام حادث شدن خسارات و هنگامی که راننده نیز مقصر باشد ،شرکت بیمه ملزم به پرداخت درصدی از خسارات خواهد بود که برابر با سقف تعهدات مندرج در بیمه نامه خودرو و پوشش شرکت بیمه گذار ،خسارات فوق مطابق با نظریه کارشناسان شرکت های بیمه تعیین و پرداخت می گردد .
ممکن است سوال مطرح گردد که آیا در زمان سرقت خودرو یا وسایل نقلیه ای ،می توان از بیمه شخص ثالث آن استفاده کرد و خسارات ناشی از سرقت وسیله نقلیه را از شرکت بیمه گذار مطالبه نمود؟
در پاسخ به سوال فوق باید به این نکته توجه داشت ،همانطور که در تعاریف گفته شده ،مکررا عنوان گردید ،کاربرد استفاده از بیمه نامه شخص ثالث فقط برای جبران خساراتی است که توسط راننده و خودروی تحت پوشش بیمه نامه به اشخاص و اموال و وسایل نقلیه دیگران وارد شده است می توان استفاده کرد و نمی توان از بیمه نامه شخص ثالث برای دریافت خسارات حادث شده از خسارات وسایل نقلیه نیز استفاده کرد .
اما در بیمه بدنه ،پوششی به نام بیمه سرقت شناخته شده است ،که خود نیز دو نوع دارد ،بیمه سرقت کلی و بیمه سرقت جزئی.
در بیمه سرقت کلی ،شرکت بیمه ملزم به پرداخت خسارت تا سقف تعهدات تعیین شده ،خسارات ناشی از سرقت خودرو با آسیب دیدن وسایل اصلی و اضافی خودرو می گردد.
بیمه سرقت جزئی،مربوط به قطعات فابریک و غیرفابریک خودرو است ،جبران خسارات آسیب های وارد شده به خودرو بر اثر صاعقه و آتش سوزی نیز تحت پوشش بیمه بدنه است .
نکته مهم و قابل توجه آن است ،که در خصوص مطالبه خسارات یاد شده از شرکت های بیمه ،باید ابتدا به نحوه تصادفات و پوشش بیمه نامه وسایل نقلیه توجه داشت.
که با توجه به حضور افسران راهنمایی و رانندگی همزمان با زمان وقوع تصادف ،نسبت به کارشناسی دقیق و مشخص نمودن نحوه تصادف و مقصرین و خسارت دیدگان تصادف ،در محل تصادف ،و با ترسیم کروکی و اعلام گزارش چگونگی وقوع تصادف اقدام می شود که وسایل نقلیه آسیب دیده با در دست داشتن کروکی تنظیمی از سوی افسر تصادف راهنمایی و رانندگی می توانند به شرکت بیمه مورد تعهد وسایل نقلیه دارای بیمه نامه مراجعه ،و شرکت بیمه با توجه به کارشناسی و ارزیابی خسارت و تشخیص میزان و صحت آسیب دیدگی، خسارات وارده را به مالکان و رانندگان خسارت دیده پرداخت می نمایند .
اما چنانچه افراد و اشخاص در تصادفات آسیب ببینند ،مراحل مطالبه دیه و استفاده از بیمه شخص ثالث مقصر حادثه ،به نحوی است که باید شخص آسیب دیده با در دست داشتن کلیه مدارک ،نسبت به طرح شکایت از راننده مقصر حادثه اقدام کند ،که پس از طی کردن مراحل قانونی فوق در دادسرا به موضوع فوق رسیدگی می گردد و دادگاه با در نظر گرفتن نظریه کارشناسی دقیق پزشکی قانونی ،مبادرت به صدور رای می نماید .
اگر طرفین نسبت به رای صادره معترض نباشندبایدحکم رای قطعی دادگاه را به شرکت بیمه تحویل دهند؛ سپس کارشناسان بیمه با بررسی مدارک پس از تایید، دیه اعلام شده را به فرد آسیب دیده پرداخت می کنند.
شرکت بیمه برای خدمات رسانی بهتر به فرد آسیب دیده، ۵۰ درصد از میزان دیه را به فرد زیان دیده پرداخت می کند و مابغی مبلغ را با توجه به رای قطعی دادگاه و تعیین دقیق میزان آسیب دیدگی، پرداخت خواهد کرد. همچنین در تصادف منجر به فوت فرد ثالث، با توجه به اینکه دیه هر سال از سوی قوه قضایه مشخص می شود، می توان توافقی بین بازماندگان و راننده مقصر انجام داد تا دیه پرداخت شود. در این حالت، نیازی به رای مراجع قضایی نیست.
به طور کلی راننده مقصر حادثه باید تمامی خسارات جانی و مالی تصادف را پرداخت کند. اگر این فرد بیمه شخص ثالث داشته باشد، شرکت بیمه گر مسئولیت خسارت وارد شده از طرف او را تا سقف مشخص شده در قرارداد، بر عهده می گیرد. اما در صورتی که راننده خاطی بیمه نداشته باشد، باید خسارت اشخاص ثالث را خودش پرداخت کند. در تصادفات جرحی، همه ی مجروحین می توانند دیه دریافت کنند. طبق قانون جدید بیمه شخص ثالث، دیه خسارات جرحی و دیه اعضای بدن مانند آسیب جسمی، نقص عضو، از کار افتادگی توسط شرکت بیمه پرداخت می شود. به علاوه، در صورت فوت اشخاص در حوادث رانندگی، مبلغ دیه به خانواده او تعلق می گیرد. اما اینجا دو سوال مهم وجود دارد؛ اول اینکه دیه تصادف به چه کسانی تعلق میگیرد و دوم اینکه مبلغ دیه به حساب کدام یک از افراد خانواده ی متوفی واریز می شود؟
در تصادفات رانندگی، به افراد زیر دیه تعلق می گیرد:

۱- راننده خودروی آسیب دیده: در تصادفاتی که بین خودروها، موتورها یا ماشین و موتور صورت می گیرد، در صورت ایجاد آسیب جسمی به راننده خودروی آسیب دیده، دیه ایشان به صورت کامل پرداخت می شود.
۲- سرنشینان خودروی آسیب دیده: علاوه بر راننده خودروی آسیب دیده، سرنشینان او هم شامل قانون پرداخت دیه در تصادفات می شوند.
۳- عابر پیاده: با توجه به اینکه عابرین پیاده در همه جا حق تقدم دارند، حتی در صورتی که مقصر هم باشند، باز هم به آن ها دیه تعلق می گیرد.
۴- سرنشینان خودروی مقصر: علاوه بر افرادی که داخل خودروی زیان ‎دیده هستند، سرنشینان خودروی مقصر هم تا سقف ظرفیت خودرو (که بر روی کارت خودرو درج شده) تحت پوشش شرکت بیمه گر قرار می گیرند و دیه آن ها پرداخت می شود. به عنوان مثال خودروهای سواری معمولی دارای ۴ نظر ظرفیت هستند که با کسر ۱ نفر به عنوان راننده، ۳ نفر دیگر به عنوان سرنشین می توانند از خدمات پرداخت خسارت جانی توسط شرکت بیمه بهره مند شوند.
۵- راننده خودروی مقصر: مطابق با قوانین جدید بیمه شخص ثالث، بیمه گزاران موظف به پرداخت مبلغی تحت عنوان «پوشش حوادث راننده» هستند. این پوشش برای خود راننده مقصر به کار می رود و در صورت بروز حادثه، خسارات بدنی این فرد را جبران می کند. توجه کنید که خسارات مالی راننده مقصر تحت پوشش این بیمه قرار نمی گیرد و برای این موضوع باید همزمان از بیمه بدنه استفاده کند.
در مبحث دیات و پرداخت آن توسط بیمه حتی در صورتی که رابطه خانوادگی بین مقتول و راننده مقصر وجود داشته باشد، به طوری که راننده مقصر وارث مقتول محسوب شود، دیه به این وارث (راننده مقصر) تعلق نمی گیرد و بین سایر وراث به شکل قانونی تقسیم می شود. مثلا تصور کنید، یک فرد که ۳ برادر دارد، با پدر خود تصادف می کند و موجب مرگ او می شود. در صورتی که قتل غیر عمد اعلام شده و حکم پرداخت دیه صادر شود، مبلغ پرداختی به صورت مساوی بین ۳ برادر دیگر تقسیم خواهد شد. فرزند چهارم به دلیل مقصر بودن در فوت پدر خود، نمی تواند از مبلغ دیه بهره مند شود.

به طور کلی با استفاده از بیمه نامه های مندرج و تعیین شده ،می توان از بروز چشمگیر وتاحدودی از جبران نشدن این چنینی خسارات جلوگیری و در مواجه با آنان خسارات کمتری را متحمل شد.
کما اینکه ماهیت وجود بیمه برای افراد، جبران بخشی از خسارات و ضرر و زیان های وارد شده است تا افراد با خسارات چشمگیر مالی روبرو نشوند و در صورت بروز ،تاحدودی بتوانند با داشتن بیمه، خسارات و ضرر های وارده را کاهش دهند .
و اما در صورت به وجود آمدن اختلاف و یا منازعاتی در رابطه با موضوعات طرح شده ،می توان از حضور وکلای بیمه با هدف تضعیف نشدن و دفاع از حقوق خود استفاده کرد .

ایمان مشایخی فر
پژوهشگر و دانش آموخته رشته حقوق