مالکیت فکری

موضوع: [مالکیت فکری ]

از آنجا که اشخاص نسبت به دارایی های ارزشمند خود از حقی به نام حق مالکیت بهره می برند سوال حائز اهمیت آن است که ،آیا تمام دارایی های شخصی و فردی از جنس فیزیکی یا جسمی و ملموس همانند زمین ،خودرو،ساختمان،تجهیزات یا دارایی های پولی مثل داشتن اسکناس و سکه و طلا و امثالهم ،هستند؟

نقش دارایی های نامشهود و آن دسته از دارایی هایی که نتایج حاصل شده از یک ایده ذهنی و نوآورانه اشخاص و افراد هستند در زندگی انسان ها و به طور مشهود در زندگی جوامع به چشم می خورد .
به طور کلی افراد با داشتن دانش و قدرتی نادیدنی و غیرفیزیکی که حاصل ساخته ها و پرداخته ها و ایده های ذهنی و برگرفته از تجربیات و تلاش های مستمرشان است توانسته اند احوالاتی را برای خود و برای یک قشر و یا گروهی به بار آورند که نتیجه آن ملموس شدن موفقیت و کسب اعتبار فردی و گروهی شده است .
با همان کیفیتی که افراد نسبت به آثار و اشیا و حتی اجسام و آثار فیزیکی که پدید می آورند تعلق مالکیت پیدا می کنند ،نسبت به کلیه آثاری هم که برگرفته از ایده پردازی و قدرت فکری و ذهن شان که خود پدید آورنده آن هستند تعلق مالکیت یا حق مالکیت پیدا می کنند.
ارزش دارایی های نامشهود از آنجایی در زندگی بشر مورد توجه قرار گرفت که یافتن دانش و دست یافتن به فناوری های جدید مورد استقبال و حتی نیاز کلیه انسان ها و جوامع واقع می شد .
مالکیت فکری ،همان مالکیت ابداعات و دستاورد های ذهنی است که حاصل قدرت تفکر اشخاص بوده است .این نوع مالکیت جامعه هدف خاصی ندارد،می تواند کارآفرینان، محققین،هنرمندان،خلق کنندگان کلیه آثار ادبی ،و حتی سیاست گذاران را نیز به خود مشغول کند .
پرسش آنجاست که چگونه می توان از این حق مالکیت فکری محافظت نمود تا بتوان از منافع و مزایای چنین دارایی های فکری بهره مند شد ؟
حقوق مالکیت فکری توامان با هر حق مالکیت دیگری ،به صاحبان آثار ذهن و فکر اعم از مخترع یا صاحبان امتیاز ،یا حتی مالک یک نشان تجاری، نویسنده یا شاعر یک اثر ادبی و یا مالک و مخترع یک طرح صنعتی ،کمک می کند تا در راستای خلق و توسعه آن ،در راستای حفاظت و باهدف حمایت از نتایج و منافع و سرمایه گذاری های صورت پذیرفته ،حق بهرمندی را به خالق آن بدهد و مانع از سوءاستفاده های احتمالی دیگران شود .
که این حقوق در ماده ۲۷ اعلامیه جهانی حقوق بشر نیز که مبنی بر حق استفاده و محافظت از منافع مادی و معنوی تولیدات علمی، ادبی و هنری است، به رسمیت شناخته شده است.
این نوع مالکیت فکری به نحوی در زندگی جوامع و بشریت در طول زمان پررنگ تر و پراهمیت تر می شود که زندگی بشریت و جوامع را بدون حضور آن نمی توان متصور شد .
صنعت خودروسازی در جهان را به طور مثال می توان یادکرد ،که میلیون ها انسان در سرتاسر جهان از آن بهره می برند.
کیفیت و بروز مدل ها و آپشن ها و امکانات و سیستم های رفاهی در این خودرو ها به قدری روز به روز در حال پیشرفت است که این خود حاصل از ایده پردازی ها و قدرت تفکر و ذهن مخترعین آنهاست ،اگر مالکیت فکری نبود هیچ کدام از تکنولوژی های عصر حاضر در این صنعت وجود نداشت .
مخترعین و نوآوران این صنعت انگیزه ای برای تولید محصولات و خودروهای پیشرفته تر و کارآمد نداشتند و نسل های جدیدی از خودروهای پیشرفته و باکیفیت و مدرن در دسترس بشر تا به الان قرار نمی گرفت .
اگر خالقین این آثار و مخترعین چنین خودروهایی بدون علائم تجاری فعالیت می کردند هیچ گاه توسط مخاطبین حاضر خود و حتی سیستم های حقوقی مورد شناخت واقع نمی شدند و جعل و تقلب در تولید این محصولات اتفاق می افتاد و همچنین تشخیص اصالت آنها به سادگی برای عموم جوامع فراهم نبود .
تمام این مثال ها حاکی از جایگاه ارزنده مالکیت فکری در زندگی فعلی بشر می باشد .
در بحث اهمیت مالکیت فکری برای بشر مخصوصا در کسب و کارها و صنایع و کلیه فعالیت ها همانند نیاز انسان به اکسیژن یاد شده است ،چرا که ادامه حیات کسب و کارها،منوط به دارایی های فکری و حفاظت از آن ها بوده و درنتیجه رفاه و پیشرفت بشریت نیز به شکل غیرقابل انکاری وابسته به حقوق مالکیت فکری است .
سیستم مالکیت فکری کارآمد و عادلانه و قانون مند به کشورها کمک می کند تا از تمام توان و دارایی های فکری به عنوان ابزاری برای توسعه اقتصادی، رفاه اجتماعی و ارتقای فرهنگی بهره مند شوند و به تعامل میان نوآوران و منافع عمومی کمک نموده و محیطی را فراهم می سازد که خلاقیت و ابداعات نوآورانه را به یک ارزش عمومی در جامعه تبدیل سازد .

ایمان مشایخی فر
پژوهشگر و کارشناس حقوق