نظام مسائل آموزش و پرورش

مقدمه:

هر تمدنی در طول تاریخ برای تداوم و ادامه پیدا کردن از یک نظام تعلیم و تربیت استفاده کرده است و یک مفاهیمی پایه دانسته است که خواسته است به نسل های بعدی انتقال بدهد تا آن تمدن بتواند مسیر خود را ادامه بدهد.

تمدن غرب برای این اهداف از راهبرد مدرسه مدرن استفاده کرده است، اگر نظام ما هم می خواهد تداوم داشته باشد باید ساخت اجتماعی مدرسه و ساختار تعلیم و تربیت را اصلاح کند تا تحول بنیادی صورت گیرد.

ساختار مدیریت:

تمرکز - حجم مخاطب - گستردگی - اقتصاد و منابع انسانی – استعداد یابی – مشارکت مردمی- آموزش – ارزشیابی – دنیای مجازی -

مشکل و مساله:

مشکل داوری موجود بین حال موجود با حال مطلوب است.

در مساله آموزش و پرورش که ورود می کنیم با سه مشکل اساسی رو به رو هستیم:

1- نگاه سیستمی و به هم پیوسته نداریم، اجزا را جدا از هم می بینیم.

2- لزوم نگاه نخبگان، دقیق و علمی نیست.

3- عوام گرایانه و ساده گرایانه است.

نگاه به مساله: یک نگاه مجزا و تفکیکی است و یک نگاه در رابطه با دیگر مسائل است.

نظام مسائل: بیان مسائل و حالت های موجود در یک مجموعه به صورت منظم و اولویت بندی است.

اولین گام برای حل مساله؛ فهم مساله است؛ چالش های ما: 1- مساله را نمی شناسیم 2- به صورت نظام مند نگاه نمی کنیم. 3- به مسائل عمیق نگاه نمی کنیم.

سیستم ها و دستگاه ها معمولا دو بعدی هستند:

ساختار و محتوا

تفاوت آموزش و پرورش نسبت به بقیه سیستم ها سه بعدی است و بعد سوم آن منابع انسانی است.

تمرکز زدایی در ایران در قالب دو جریان انجام گرفته است:

1- قانون مدرسه محوری 2- قانون تشکیل شورای آموزش و پرورش

زیر نظام های سنت تحول:

برنامه درسی: بی اعتمادی به معلم و مدرسه در برنامه درسی – آموزش غلوم منهای ارزش های توحیدی...

حوزه منابع انسانی: غلبه آموزش گری به جای مربی گری – جذب ناسنجیده و غیر اصولی ...

راهبری و مدیریت: مدیریت اداری کنترل گر – تمرکز گرایی بی حد و حصر و ...

تامین منابع مالی: انحصار در تامین بودجه – معماری بی هویت و وارداتی و ...

ارزشیابی و پژوهش: غلبه رویکرد ترجمه بر تولید علم – فقدان سازمان ارزیاب و ...

تحلیلی بر فصل های سند تحول بنیادین:

فصل اول سند تحول بنیادین که تحت عنوان «کلیات» نامگذاری شده است، اصطلاحات و واژگان کلیدی به کار رفته در سند مورد بحث و بررسی قرار گرفته­اند و تعریف شده­اند. مانند : «نظام تعلیم و تربیت رسمی و عمومی» ، «تعلیم و تربیت»، «ساحت­های تعلیم و تربیت»، «نظام معیار اسلامی»، «شایستگی­های پایه»، «هویت»، «معلم و مربی» «جامعه­ی اسلامی»، سنین لازم­التعلیم»، «حیات طیبه»، «چشم­انداز»، و «نظام دوری».

در فصل دوم که تحت بیانیه­ی ارزش­ها نامگذاری شده است، پس از بیان منابع ارزشی سند، به 30 گزاره­ی ارزشی که محور نظام تعلیم و تربیت است، اشاره شده است . از مهمترین این گزاره ها میتوان به : 1- آموزه های قرآن کریم 2- آموزه های مهدویت و انتظار 3- میراث نظری و عملی حضرت امام خمینی (ره) و . . . اشاره کرد.

فصل سوم تحت عنوان «بیانیه­ی ماموریت» نامگذاری شده است که در این قسمت به این نکته اشاره شده است که نهاد آموزش و پرورش ماموریت دارد تا با تاکید بر شایستگی­های پایه، زمینه­ی دستیابی دانش­آموزان در سنین لازم­التعلیم طی 12 پایه­ی تحصیلی (چهار دوره­ی سه ساله)، به مراتبی از حیات طیبه در ابعاد فردی، خانوادگی، اجتماعی و حتی جهانی را به صورتی منسجم و نظام­مند، همگانی، عادلانه و الزامی در ساختاری کارآمد و اثربخش فراهم سازد و انجام این مهم نقشی زیرساختی در نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی خواهد داشت.

فصل چهارم که تحت عنوان «چشم­انداز» نامگذاری شده است؛ به ویژگی­های نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی در افق 1404 می­پردازد. در این فصل مبحثی ذیل عنوان «مدرسه در افق چشم­انداز» مطرح گردیده است که طی آن به این نکته اشاره شده است که بر پایه چشم انداز 1404، «مدرسه جلوه­ای از تحقق مراتب حیات طیبه، کانون عرضه­ی خدمات و فرصت­های تعلیم و تربیت، زمینه­ساز درک و اصلاح موقعیت توسط دانش­آموزان و تکوین و تعالی پیوسته­ی هویت آنان بر اساس نظام معیار اسلامی، در چارچوب فلسفه و رهنامه­ی نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی جمهوری اسلامی ایران محسوب می­شود.

فصل پنجم تحت عنوان «هدف­های کلان» نامگذاری گردیده است که در مجموع به 8 هدف کلان زیر اشاره شده است: 1- تربیت انسان متعهد 2- ارتقای نقش نظام تعلیم و تربیت 3- گسترش عدالت آموزشی 4- برقراری نظام کارآمد مدیریت انسانی 5- افزایش مشارکت همگانی 6- بهسازی در نظام برنامه ریزی آموزشی 7- افزایش کارایی در نظام تعیلم و تربیت 8- کسب موقعیت نخست تربیتی در منطقه و جهان اسلام

فصل ششم ذیل عنوان «راهبردهای کلان» نامگذاری شده است که در این فصل، مجموعا به 15 راهبرد کلان اشاره شده است ، همچنین به این موضوع پرداخته شده است که هر یک از این راهبردهای کلان با کدام یک از اهداف کلان – که در فصل پیشین (یعنی فصل پنجم) – بدان اشاره شده است متناظر و مرتبط است.

اما مفصلترین و مبسوطترین فصل سند تحول بنیادین، فصل هفتم است که ذیل عنوان «هدف های عملیاتی و راهکارها» نامگذاری شده است. در این فصل، در مجموع فهرست 23 راهکار کلی مختلف بیان شده است که در ذیل هر راهکار، جزئیات اجرایی و عملیاتی آن نیز مطرح شده است .

در نهایت، فصل هشتم سند تحول بنیادین (فصل پایانی) ذیل عنوان «چارچوب نهادی و نظام اجرایی تحول بنیادین آموزش و پرورش» نامگذاری شده است. در این فصل به این موضوع پرداخته شده است که برای تحقق اهداف و برنامه­های سند ملی آموزش و پرورش در افق چشم­انداز، سیاستگذاری، برنامه­ریزی و نظارت بر فرآیند تحول بنیادین در دو سطح صورت می­پذیرد.