چیستی،چرایی و چگونگی تمدن اسلام

1- مفهوم تمدن اسلامی: یک مفهوم تشکیکی است؛ یعنی ما یک نسخه از تمدن اسلامی را نداریم، ممکن است ما دهها بروز تمدنی داشته باشیم. الان ما می خواهیم یک رویکرد جدید از تمدن اسلامی را ارائه بدهیم.

2- آدم ها، دولت ها تا در آستانه ی یک رویکرد جدیدی قرار نگیرند، خواب آن چیز را نمی بینند. مثلا ما خواب رئیس جمهور بودن را نمی بینیم؛ مگر اینکه وزیر یک دولت باشیم تا بعد آن خواب رئیس جمهور هم ببینیم. داشته های ما باید به اندازه ای باشد که خواسته ما را معقول کند. ادعای تمدن هم همین طور است.

3- در یکی دو دهه اخیر چند کشور اسلامی ادعای تمدن کردند که برخی استعداد آن را دارا بودند و برخی توهم زدند.

الف) ایران و ترکیه: که استعداد آن را دارا هستند.

ترکیه تجربه 600 سال پایتخت اسلامی دارد که کل جهان اسلام را اداره کرده است به عبارتی تجربه دیوانی دارد؛ یعنی بلد است چگونه اداره اجتماع بکند.

ولی نمی تواند بگویند تمدن اسلامی می سازیم؛ چون در قانون اساسی از حکومت لائیک پیروی می کند و اسلام را حذف کرده است و کسی که چیزی را حذف کرده است نمی تواند آن را به دیگران بدهد.

ب) عربستان و مالزی: که استعداد آن را دارا نیستند.

البته توانایی تمدنی عربستان از مالزی بالاتر است؛

دو چیز عربستان دارد که می تواند با آن ادعای استعداد خیز تمدنی بکند:

1- ثروت: تمدن ثروت می خواهد. ولی چون ثروت در عربستان مال شخص و شاهزاده ها است با سقوط آنها عربستان فقیر می گردد.

2- عربستان خواستگاه دین اسلام است، جایگاه امامن و حرمین است که هویت در کل جوامع اسلامی برای عربستان درست می کند.

چرا ایران ادعای خیز تمدنی کرده است؟

الف- برخی داشته های ما انحصاری ماست یعنی ایران دارد و هیچ جا ندارد.

ب- برخی با کشورهای دیگر مشترک است؛ حالا ممکن است ما بهتر یا بدتر آن را دارا باشیم.

داشته های ایران برای تمدن چیست؟

1- تبار تاریخی دارد: ایران تاریخی گسترده دارد ابته این انحصار ما نیست؛ مصر، چین، ترکیه و ... هم دارند.

2- دین و مذهب دارد: اسلام را خیلی از جاههای دیگر دارند ولی در خیلی از آنها یک پوسته است. عقلانیت دینی و مذهبی ما سرآمد است.

3- رهبری: ما تئوری ولایت فقیه و نظام سیاس که مستقل مال خودمان است را داریم.

4- قدرت الهام بخشی: آمریکا به جمهوری اسلامی الجزایر و پاکستان گیر نمی دهد؛ چون آنها این ویژگی را ندارند ولی جمهوری اسلامی ایران به سراسر دنیا الهام بخش بوده است.

تحلیل بحث:

فرق تمدن با فرهنگ:

1- تمدن یک مفهوم بیشتر مادی و ملموس است، در حالی که فرهنگ یک مفهوم بیشتر معنوی و مفهومی است. به عبارت دیگر، تمدن شامل آنچه که انسان ها می سازند و فرهنگ شامل آنچه که انسان ها می اندیشند است.

2- تمدن یک مفهوم قابل اندازه گیری است، درحالی که فرهنگ یک مفهوم بیشتر کیفی و قابل تفسیر است؛ به عبارت دیگر، تمدن را می توان با آمار و ارقام و معیارها سنجید ولی فرهنگ با داستان ها، تصاویر، نمادها و معانی توصیف می شود.

3- تمدن شامل آنچه که انسان ها را از یکدیگر جدا می کند و فرهنگ شامل آنچه که انسان ها را به یکدیگر پیوند می دهد است.

4- فرهنگ و تمدن به لحاظ گستره حوزه تاثیرگذاری با هم متفاوتند. تمدن بیشتر جنبه اجتماعی دارد و فرهنگ بیشتر جنبه فردی. تمدن تامین کننده پیشرفت انسان در هیئت اجتماع است ولی فرهنگ علاوه بر جنبه های اجتماعی می تواند ناظر بر تکامل فردی انسان نیز باشد.

5- تمدن یک پدیده روبنایی است در حالیکه فرهنگ یک پدیده زیربنایی و عمیق است.

6- فرهنگ و تمدن به لحاظ ماندگاری هم متفاوتند. فرهنگ به فهمیدن، دریافتن، اندیشیدن، ژرف بینی و آگاهی به امور ربط پیدا می کند و دیررس، دیریاب، روینده، عمیق و پایدار است ولی تمدن به امور سطحی و زودگذر و آنی زندگی وابسته است و بیشتر جنبه اکتسابی و تقلیدی دارد ؛ زودرس، زودیاب و معمولا ناپایدار است.

7- افراد می توانند فرهنگ های متفاوتی داشته باشند اما همگی در یک تمدن زندگی کنند. بنابراین تمدن اعم از فرهنگ است.