زعفران و نقش کلیدی ان در احیا دریاچه اورمیه
زعفران گیاه پر قیمت و ناجی دریاچه اورمیه ومنطقه آ ذربایجان
تغییر الگوی کشت ؛کاری بس دشوار و پیچیده و چند وجهی است چون با ذینفعان مختلفی سرو کار دارد( که حتی در بسیاری موارد تعارض منافع دارند ) باید علمی و حساب شده کار کرد . نیاز به جراحی فکری و تعریف مفاهیم دارد باید هم منافع کشاورز تامین شود و هم سودجویان با تغییر الگوی کشت ونسبت به افزایش سطح کشت اقدام نکنند و هم منافع دولت تامین شود .
نیاز به تشکیل ستاد احیا داریم هم دولتی و هم بخش مردمی این ستاد باید فعال شود و حتی بیشتر کارهای نظارت و پایش و بازخورد به مردم واگذار شود بهتر است دولت هم وظلیف حکمرانی خودرا به سرانجام برساند .
با تغییر الگوی کشت ( توسعه کشت گیاهان دارویی زعفران خار مریم و...) و حتی برخی درختان باغی مثل فندق و گردو و بادام می توانیم به برنامه های تعیین شده دولت و راهکارهای تدوین شده در ستاد احیا دریاچه اورمیه کمک کنیم
لازمه توجه به مشارکت در طرح الگوی کشت و موفقیت در این روش حضور کارامد و موثر و واقعی تمامی ذینفعان در مراحل مختلف بازی مثل تصمیم ساززی و تصمیم گیری ها و بازخوردها و رسید به تعریف مشترک از سود هریک از ذینفعان بخش ها و حتی سود دولت می باشد
حذف تعارفات معمول و حذف تعارض منافع بخصوص مابین مدیران دستگاه هاسی دولتی و بخش خصوی و شفافیت در بیان مساله و تعیین هذف یا اهداف مالی در گفتمان بین ذینفعان اولین قدم برای اقدام به شروع الگوی کشت است .
آگاهی بخشی و تضمین منافع کشاورزان و روستاییان که قسمت اعظم ذینفعان در حوزه دریاچه اورمیه را تشکیل میدهند قدم بعدی است.
تغیر نگرش مدیران نسبت به تامین منافع ذینفعان و مشارکت کارآفرینان عرصه بازار و فروش می تواند به کشاورزان امید به سوداوری طرح ها راباز افرینی بکند .
ترویج و اموزش و مهارت اموزی و استفاده از ماشین الات به روز و استفاده از فن اوری های جدید در بخش تولید و فروش و عرضه و کشت و برداشت در کشاورزی و تامین اعتبار برای اجرای طرحهای مصوب و ایجاد یک مرکز تحقیق و توسعه مخصوص دریاچه اورمیه و تامین منافع روستاییان و کشاورزان ذینفع در این طرح نیاز به برنامه ریزی دقیق و مهارت و علم و هنر دارد.
یکی از راههای که در نقشه راه ستاد احیاد دیده شپه است کشت گیاهان دارویی و گیاهان کم اب بر و درختان کم اب بر است که من در اینجا به طوذ محتصر به چند راهکار اشاره می کنم راههای که خودمان انجام داده و در حال حاضر بت کشت گردو و زعفران از ان منتفع شده ایم یعنی هم تجربه اش ذا داذیم و هم روش های علمی را اموحته ایم
امیدوارم بعد از مطالعه با ایراز نظرات مفیدتان و نقد تان کمک کنید تا راههای بهتری را نیز بیاموزیم و بیاموزانیم .
زعفران
طلای سرخ یا همان زعفران از دیرباز مهمان سفره ایرانیان بوده و در غم و شادی با آنها شریک بوده است. این محصول از گذشته تا حال به عنوان یکی از مهم ترین و معدود کالاهای صادراتی غیرنفتی و مهمتر از همه انحصاری به شمار آمده است.
گیاه نام آشنای زعفران، با نام گویشی کهن ‹‹کرکمیس›› و اسم قدیمی ‹‹کرکمینسه›› یکی از گران ترین گیاهان ادویه ای و دارویی جهان می باشد. این گیاه با جام گلی مشتمل بر سه گلبرگ و سه کاسبرگ هم رنگ بنفش و سه پرچم زرد و کلاله سه شاخه ای به رنگ قرمز سیر، گیاهی چندساله و متعلق به خانواده زنبقیان Iridaceae است. نام علمی این گیاه، کرکوس ساتیوس Crocus Sativus می باشد.
خاستگاه زعفران :
نظرهای مختلفی به صورت شفاهی و کتبی در منابع مختلف داده شده است اما من نظر خودم را بعد مطالعه چندین کتاب و حضور میدانی در مناطق مختلف بدین شرح می باشد : انواع ان به صورت خودرو در منطقه قره داغ در شهرستانهای کلیبر وهوراند ورزقان وخداآفرین و هریس استان آدربایجان شرقی و اردبیل و دامنه های زاگرس و مناطق کوهستانی ایلام کشور ایران و بخش قره باغ کشور جمهوری آذربایجان یافت می شود
که احتمالا حدود ۴۰۰ سال پیش توسط برخی از مردم و تاجران به مناطق خراسان برده شده و اقدام به کشت سنتی دراین سرزمین کرده اند به طوری که اکنون سالانه بیش از سیصد تن زعفران در این مناطق تولید می شود و میلیون ها دلار عاید کشاورزان و تاجران و تمامی ذینفعان این بخش می گردد( رضا رواندوست1398 )
چرا باید در آذربایجان شرقی زعفران بکاریم؟
1-بنا بر آمار سالانه فروش زعفران بیش از 500 میلیون دلار ارز آوری دارد.
2- در استان ما اب کم است اما اراضی مناسب کشت زعفران در بیشتر مناطق آذربایجان شرقی و اردبیل و آذربایجان غربی خصوصا در حوزه آبخیز دریاچه اورمیه وجود دارد .
3-به دلیل تولید قریب به 90 تا 93 درصد زعفران جهان در ایران، زعفران در درآمدزایی و اشتغال آفرینی از اهمیت به سزایی برخوردار استو اعلام قیت و تعیین نرخ فروش انحصاری در دست ایران است واین یک مزیت رقابتی فوق العاده مهم در تجارت بین المللی می باشد
3- وجود بحران کم آبی که موجب کاهش چشمگیر و البته نگران کننده ذخایرآبی و سفره های زیر زمینی آب شده است پس کشت زعفران بخصوص اگر همراه با استفاده از فن اوری های روز و مدرن باشد میزان مصرف اب را فوق العاده کاهش می دهد .
4- مساله خشک شدن دریاچه ارومیه و عدم موفقیت دولت در احیا آن ، حرفه کشاورزی را این منطقه را با مخاطرات و چالش های جدی روبه رو ساخته است ، تا جایی که کشاورزی در این منطقه از یک شغل با درآمد مطمئن تبدیل به یک شغل با خطر ریسک بالا شده است. و کشت زعفران و گیاهان دارویی می تواند به خلق ثروت برای کشاورزان منطقه بیانجامد .
5-وجود بازار پر رونق زعفران در ایران و جهان و افزایش تقاضا ( دارویی بودن ان ) موید ان است که خطر کاهش تقاضا را کمرنگ می کند
مزایای کشت زعفران در استان آذربایجان شرقی
1- وجود اراضی دیم و کم بازده در استان - از اراضی نامرغوب و کم اب می توان برای کشت و تولید زعفران و سایر گیاهان دارویی استفاده کرد .
2- با توجه به حرکت دولت به سمت معیشت جایگزین برای کشاورزان حوزه دریاجه ارومیه (کاهش کشت محصولات با اب بری زیاد) بهترین جایگزین برای تغییر الگوی کشت و افزایش درآمد در این منطقه می باشد که یکی از راهکارهای ستاد احیا دریاچه اورمیه و همسو با برنامه های بالادستی دولت هم می باشد
3-در هر زمینی با هر ابعادی قابل کشت است( تولید برای مصارف شخصی تا تولید برای فروش )
4- اشتغال زایی بالایی دارد. در فصل کشت و برداشت کارگر زیادی برای کار نیاز دارد
5- کشت و داشت و برداشت زعفران برای اشتغال و تولید درآمدبرای بانوان نیز خیلی مناسب است
6- به آب خیلی کمتری نیازدارد( فقط یک تا دو بار آبیاری در مناطق آذربایجان شرقی )
7- زمان آبیاری زعفران حدود اواسط شهریور ماه تا اواخر مهرماه و حداکثر دو وعده می باشد .در یان زمان معمولا باغات استان ما به اب زیادی لازم ندارند و تقریبا اخرهای فصل یهره یبرداری از اب می رسیم ( نسبت به اقلیم منطقه تغییر می کند )
با کشت گیاهان دارویی و استفاده از فن اوری و تولید اسانس و دارو های گیاهی به کشاورزان و روستاییان حتی تاجران و کسبه منطقه کمک کنیم تا درامد خودرا افزایش دهند ( دکتر مسعود سلطانی - تبریز )
رضا رواندوست