چک های صیادی

چک های صیادی

از جمله اسناد مهم و قابل توجه در روند معاملاتی افراد چک و موضوع پراهمیت در آن ،نحوه صدور و تنظیم آن است .
در گذشته صدور و نقل و انتقال چک ها به صورت آسان تری نسبت به زمان حال صورت می پذیرفت .
چرا که در زمان حال با عنایت به قانون جدید صدور چک ،باید نسبت به صدور چک ها اقدام کرد .
هدف از تصویب این قانون پیشگیری از صدور چک بی محل است .در این قانون از فرایند تخصیص دسته چک به افراد تا فرایند صدور چک توسط افراد تعیین و موارد آن به نوعی تنظیم شده است که نه تنها جلوی جعل چک را می گیرد ،بلکه مانع از صدور چک های بی محل می شود.
به طورکلی قانونگذار با در نظر گرفتن چنین قانونی تحولی را در جهت افزایش اعتبار بخشی به چک از طریق نظام مند نمودن چرخه حیات چک و پیشگیری از صدور چک بلا محل صورت داده است.
یکی از دستاوردهای نظام مند نمودن این چک ها،استفاده از سامانه ای تحت عنوان سامانه صیاد است ،که با متمرکز سازی درخواست های دسته چک های مشتریان ،امکان اعتبار سنجی صاحبان حساب و امضا را فراهم کرده است.
بدین نحو که از اختصاص دسته چک به افراد فاقد صلاحیت و بدجلوگیری کند ،این سامانه به هر یک از برگ های چک شناسه ای را اختصاص داده است، که هر فرد با در دست داشتن برگه چک و این اطلاعات ،می تواند نسبت به استعلام و پیگیری وضعیت چک به آسانی اقدام کند که بی شک این عمل خود باعث افزایش اعتبار دسته چک در تبادلات مالی کشور نیز خواهد شد .

ویژگی های سامانه صیاد :
۱.کاهش تنش اعتباری
۲.افزایش قدرت نظارت بر فرایند صدور چک ها
۳.رصد جریان پرداختی و اعتباری چک ها
۴.حذف نقش شعب بانکی در صدور دسته چک
با این توضیح که با استفاده از این سامانه دیگر شعب بانکی مرجع صدور دسته چک نیستند ،بلکه فرد در خواست کننده چک از طریق سامانه مرکزی اعتبار سنجی دسته چک برایش صادر می شود .
در این سامانه میزان اعتبار صادرکننده چک،باعنوان یک رنگ خاص به شخص استعلام گیرنده اعلام می شود .

وضعیت سفید: صادرکننده چک هیچ سابقه رفع سوء اثر شده ای در داشتن چک برگشتی ندارد .
وضعیت زرد :دارای یک فقره چک برگشتی یا حداکثر مبلغ ۵ میلیون تومان تعهد برگشتی
وضعیت نارنجی : ۲ تا ۴ فقره چک برگشتی یاحداکثر مبلغ ۲۰ میلیون تومان
وضعیت قهوه ای : ۵ تا ۱۰ فقره چک برگشتی یا حداکثر مبلغ ۵۰ میلیون تومان
وضعیت قرمز: بیشتر از ۱۰ فقره چک برگشتی با مبلغ بیش از ۵۰ میلیون تومان

چنانچه موجودی حساب صادرکننده چک نزد بانک کمتر از مبلغ چک باشد، به تقاضای دارنده چک، بانک مکلف است مبلغ موجودی در حساب را به دارنده چک بپردازد. در صورت کافی نبودن موجودی حساب جاری نیز، بانک مکلف به پرداخت وجه چک از سایر حساب های شخص نزد خود بوده و در صورت عدم کفایت مجموع این مبالغ، حسب درخواست دارنده، گواهینامه عدم پرداخت به میزان کسری مبلغ چک صادر می شود.

قوانین لازم الاجرا برای صادرکنندگان چک برگشتی :
۱.عدم افتتاح هرگونه حساب و صدور کارت بانکی جدید.
۲.ممنوعیت ارایه دسته چک جدید در سامانه صیاد.
۳.پرداخت مبلغ کسری چک از وجوه تمامی حساب ها و کارت های بانکی صادرکننده چک.
۴.عدم گشایش اعتبار اسنادی ارزی و ریالی
۵.عدم پرداخت هرگونه تسهیلات بانکی یا صدور ضمانت نامه های ارزی یا ریالی.

فرایند نقد کردن چک برگشتی طبق متن قانون جدید چک:
۱.مراجعه به بانک و دریافت گواهینامه عدم پرداخت با درج کد رهگیری.
۲.مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قوه قضاییه و ثبت شکایت.
۳.انتظار یک هفته ای برای انجام اقدامات اداری توسط مرجع قضایی و دریافت اجراییه قضایی.
۴.نقد کردن چک برگشتی به وسیله اجرائیه قضایی(اعطای مهلت 10 روز از صدور اجرائیه به صادر کننده چک، برای پرداخت مطالبات خود).

چنانچه صاحبان حساب و صادرکنندگان چک برگشتی بخواهند رفع سوء چک برگشتی را انجام دهند به روش زیر می توانند اقدام نمایند :
۱. واریز کسری مبلغ چک به حساب جاری و مسدود شدن مبلغ مذکور تا زمان مراجعه دارنده چک (حداکثر به مدت یک سال)
۲. ارائه لاشه چک برگشتی به شعبه
۳. ارائه رضایت نامه محضری ذینفع چک به شعبه
۴.ارائه حکم قضایی
۵.سپری شدن مدت سه سال از تاریخ صدور گواهینامه عدم پرداخت منوط به عدم اقامه دعوی جدید

عدم ثبت چک در سامانه صیاد :
پس از اجرای قانون طرح تحول چک مشمول الزامات و سازوکارهای مقرر در قانون صدور چک نخواهد بود و صرفا به عنوان یک سند مدنی موید طلب است.
و در صورت وجود مغایرت مندرجات برگ چک با اطلاعات سامانه صیاد مطابق با این قانون، اعتبار و محوریت با اطلاعات سامانه صیاد است و در صورت مغایرت، بانک از پرداخت وجه چک خودداری می کند که در صورت درخواست دارنده چک، بانک نسبت به صدور گواهی عدم پرداخت اقدام می کند .

اما ذکر این نکته هم ضروری است که شخص صادر کننده چک وظیفه دارد تا برگ چک صیادی را نوشته و تمامی ارکان صدور چک را رعایت نموده و در وجه دریافت کننده چک را صادر نماید و ضروری است که اطلاعات مورد نیاز(اطلاعات هویتی،بابت و...) را در سامانه صیاد ثبت نماید .

ایمان مشایخی فر
پژوهشگر و کارشناس حقوقی