انواع جرائم رایانه ای و روش های پیگیری

[جرایم رایانه ای از بعد انواع و روش های پیگیری]

طی سال های اخیر با گسترش و پیشرفت فناوری اطلاعات و ارتباطات در سطح کشور شاهد افزایش کاربران و استفاده کنندگان از اینترنت و دیگر فناوری های اطلاعاتی در کشور هستیم. افزایش حجم خطوط تلفن ثابت و اپراتورهای تلفن همراه و گسترش شبکه های دیتا در تمام نقاط کشور همچون روستاها و ارتباطات سیار ماهواره ای از مهمترین دلایل افزایش استفاده کاربران از اینترنت می باشند.
به نحوی که به جهت سهولت در ارتباطات ،افراد با بهره گیری از شبکه های مجازی به تعامل و به ارتباط با افراد و به جهت مطلع شدن از رویداد ها و کسب دانش علمی ،هنری ،اجتماعی و مذهبی به استفاده از شبکه های مجازی می پردازند .
اما فی الواقع در بستر چنین شبکه هایی ممکن است جرایم و حتی تخلفاتی صورت گیرد که با قوانین مطروحه کشورمان و عقاید و باور ها و دین در تضاد باشند ،به نحوی که به آنها آسیب و خدشه هایی وارد و یا حقوق فرد و افرادی را نقض بنمایند.
یا ممکن است افراد در بهره گیری و استفاده از شبکه های مجازی به نحوی متضرر شوند ،به طوری که یا ضرر مادی و یا معنوی به آنان تحمیل شود.
گاه ممکن است این تعاملات منجر به تخلفاتی همچون کلاهبرداری، سرقت، انتشار محتوای مجرمانه و یا جعل مجازی شود. موارد مذکور جزو مهمترین تخلفات در فضای مجازی محسوب می شوند و از سوی دیگر گاهی بسیاری از افراد سود جو و فرصت طلب از بستر فضای مجازی استفاده کرده و با هویت جعلی به نقض حریم خصوصی کاربران فضای مجازی و یا حتی به اعمالی که در تضاد با شان و شئونات واز جمله اعمال منافی عفت می باشند ،فرد یا افرادی را متوجه ضرر آبرویی و حیثیتی قرار می دهند که در صورت مواجهه با انواع جرائم رایانه ای در فضای مجازی ، می توان از طریق روش های مختلف شکایت را مطرح کرد. در روش نخست طرح این شکایت باید به دادسرای جرائم رایانه ای مراجعه کرد.
فی الواقع دادسرای جرایم رایانه ای موظف است تخلفات و جرائم فضای مجازی همچون کانال ها و صفحه های مختلف در شبکه های اجتماعی را پیگیری نماید و حقوق شاکی را به آن ها بازگرداند.
پس از مراجعه به دادسرای جرائم رایانه ای، در این زمینه پرونده تشکیل می شود. پلیس فتا رسیدگی به آن را طبق روال قانونی به جریان می اندازد. با توجه به حساسیت موضوع پرونده و نیاز به بررسی بیشتر موضوع، دادسرای جرایم رایانه ای پرونده را به پلیس فتا مرجوع می کند. اما شکایت به پلیس فتا چگونه است؟
در روند پیگیری چنین پرونده هایی دو امکان ممکن است ایجاد گردد:
ممکن است از ابتدا به شخص یا اشخاص در شبکه اجتماعی شک داشته باشید. در این حالت، در جریان تحقیقات مقدماتی و در صورت عدم وجود ادله کافی برای انتصاب جرم، متهم به دادگاه احضار می شود تا پاسخگوی شکایت مطروحه از سمت شما باشد.
گاهی ممکن است ندانید چه کسی جرم را مرتکب شده است. در این حالت ارجاع تحقیق به پلیس فتا و بررسی های تخصصی مامورین پلیس ممکن است راهگشای پرونده شما باشد.
مرجع صالح به رسیدگی جرائم فضای مجازی و کانال ها و صفحه های مختلف در شبکه های مجازی پلیس فتا می باشد.
این پلیس یکی از مراجع اصلی رسیدگی و برخورد با جرائم رایانه ای و فضای مجازی و سایبری کشور با توجه به نیاز جامعه، به دستور فرماندهی انتظامی وقت می باشد. پلیس فتا در این راستا به منظور حفظ صیانت از فضای ملتهب با اهداف مشخص به صورت رسمی و قانونی به فعالیت و انجام وظایف خود می پردازد .

با توجه به کاربردهای خاص شبکه های مجازی و ماهیت مختص به این نرم افزارها، برخی از جرائم رایانه ای در این بستر تحقق پذیر می باشند. این جرائم زمینه طرح شکایت از کانال ها ،پیج ها و صفحات مختلف دایر در فضای مجازی را فراهم می سازند. از مهمترین دلایل طرح این شکایت می توان به موارد زیر اشاره کرد :

_ هتک حیثیت رایانه ای:
به رفتاری که از طریق آن آسیب و لطمه به آبرو و شخصیت شخص وارد می شود هتک حیثیت گفته می شود. هتک حیثیت یکی از مهمترین دلایل شکایت از کانال ها و صفحات شبکه های مجازی می باشد. در مواد 16 و 17 قانون جرائم رایانه ای، مقررات قانونی ناظر به جرم هتک حیثیت رایانه ای ذکر شده اند. مطابق ماده 17 قانون جرائم رایانه ای، افراد ممکن است از طریق سامانه های رایانه ای یا مخابراتی، صوت یا تصویر، فیلم خصوصی یا خانوادگی یا اسرار دیگری را بدون رضایت ایشان در موارد قانونی انتشار دهند یا در دسترس دیگران قرار دهند، این اوامر موجب هتک حیثیت ایشان خواهند شد. در این شرایط فرد به حبس 91 روز تا دو سال یا جزای نقدی 5 تا 40 میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم می شود.

_ خرید اینترنتی:
در رابطه با تاثیر خرید اینترنتی بر افزایش جرائم در فضای مجازی و بستر کانال ها و صفحات مختلف ،نخستین نکته ای که باید در نظر گرفته شود این است که افراد به دلیل خرید از فضای اینترنتی کمتر در فضاهای عمومی حاضر می شوند به همین دلیل است که انجام خرید اینترنتی در فضای مجازی، مورد استقبال افراد بسیار زیادی قرار گرفته است. اکثر کلاهبرداری هایی که در فضای مجازی صورت می گیرند به صفحات شخصی افراد در شبکه های اجتماعی همچون تلگرام مربوط می باشند.

افرادی در این پلتفرم ها کالاهایی برای فروش عرضه می کنند یا آگهی های تبلیغاتی انتشار می دهند. این افراد اغلب کالاها را با قیمت بالاتر نسبت به قیمت بازار در اختیار مشتریان قرار می دهند. با استفاده از این روش مشتری پسند از شهروندان کلاهبرداری می کنند. این پلتفرم های پرطرفدار بستری مناسب برای وقوع جرائم اینترنتی، خریدهای آنلاین و جرائم اقتصادی هستند. شیوه کلاهبرداری به این صورت است که در بستر اینستاگرام و تلگرام و...کالایی را برای فروش ثبت می کنند. پس از آن تقاضای تسویه و پرداخت پول صورت می گیرد. پس از خرید کالا، کالا تحویل داده نمی شود. برخی از کلاهبرداران کالای اصلی را به مشتری نمایش می دهند در حالی که کالای فیک و بدلی تحویل می دهند.

_نشر اکاذیب رایانه ای :
از لحاظ حقوقی اگر وقایع خلاف واقع، اخبار دروغ با هدف تحمیل زیان رساندن و تضرر به دیگری یا مقامات رسمی منتشر شود، نشر اکاذیب صورت گرفته است. در نشر اکاذیب حتما باید مطالبی منتشر شوند که دروغ و کذب هستند و مبنای حقیقی نداشته باشند. در حالی که در هتک حیثیت رایانه ای ممکن است واقعیت و اسرار خصوصی اشخاص به صورت واقعی یا غیر واقعی منتشر شوند. حیثیت و آبروی اشخاص در این شرایط خدشه دار خواهند شد.

طبق ماده 18 قانون جرائم رایانه، مفاد قانونی بر جرائم نشر اکاذیب رایانه ای نظارت دارند. طبق این ماده ممکن است هر کس قصد تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی با استفاده از سامانه رایانه ای یا مخابراتی ارا داشته باشد. اگر اطلاعات شخصی دیگران را در دسترس افراد قرار دهید از 91 روز تا دو سال به حبس محکوم خواهند شد. حکم این جرائم همچنین جزای نقدی 5 تا 40 میلیون ریال یا هر دو مجازات می باشند.

ایمان مشایخی فر
کارشناس و مشاور حقوقی