تحلیل بیانات رهبر معظم انقلاب در حوزه توسعه اقتصاد دریا محور با تاکید بر سواحل مکران

از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی، منطقه مکران موردتوجه مقام معظم رهبری در سخنرانی ها، سیاست های کلی برنامه های توسعه و ابلاغیه اقتصاد مقاومتی بوده است و ایشان در راستای تحقق اقتصاد مقاومتی، یکی از مولفه های اساسی آن را مباحث مربوط به ظرفیت های عظیم جغرافیایی و توجه به مناطق ساحلی و بندرگاهی و موقعیت های ترانزیتی می دانند که می تواند اقتصاد محلی و ملی را متحول کند؛ اما این امر در حوزه اجرایی از سوی مسئولین دولتی مغفول واقع شده است. در این یادداشت رستم ضیائی کارشناس اندیشکده دیپلماسی اقتصادی دانشگاه امام صادق علیه السلام به تحلیل بیانات مقام معظم رهبری در حوزه توسعه اقتصاد دریا محور با تاکید بر سواحل مکران می پردازد.

رهبر معظم انقلاب در دیدار فرماندهان و کارکنان نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به اهمیت تاثیر توسعه اقتصاد دریا محور بر امنیت و پیشرفت یک کشور اشاره و بیان می دارند: «امنیت، زیرساخت همه پیشرفت های یک ملت است. اگر امنیت نباشد، نه اقتصاد هست، نه فرهنگ هست، نه سعادت شخصی و نه سعادت عمومی مردم اجتماع هست. امنیت دریا برای کشورهایی که سواحل دریایی دارند از جهاتی مهم تر است؛ چون دریا یک وسیله ارتباطی عمومی بین المللی است. حضور قدرت ها، حضور ملت ها در دریا یک حادثه استثنائی محسوب نمی شود، یک امر رایج و دایری است. اگر کشوری که همسایه دریا است و ساحل دریایی دارد، نتواند دریا را در مجاورت خود امنیت ببخشد، در واقع ارکان امنیت داخلی خود را نتوانسته است بسازد»(۱). ایشان دریای عمان را به عنوان یک گنج و ذخیره ارزشمند توصیف کرده و بر اهمیت این منطقه به عنوان یک محور ارتباطی و تجاری بین خلیج فارس و اقیانوس هند، تاکید دارند. «این ساحل عظیم و طولانی بسیار حساس که ما در دریای عمان داریم در واقع یک گنج است و باید این را اعتراف کنیم که این را کشف نکرده بودیم. دریای عمان، ساحل دریای عمان و حضور در دریای عمان یک گنج است؛ یک ذخیره است. ما همه حواسمان را بردیم متوجه خلیج فارس کردیم که البته خلیج فارس هم خیلی حساس است، شکی نداریم؛ اما توجه نکردیم به این ثروت عظیمی که ما در دریای عمان داریم. دریای عمان عقبه اساسی و تعیین کننده سرنوشت خلیج فارس است»(۲). مقام معظم رهبری دریای عمان را یک موهبت الهی دانسته و بر لزوم بهره برداری از سواحل دریای عمان تاکید دارند که می تواند با همکاری دولت و نهادهای مختلف، فرصت های بزرگی برای توسعه اقتصادی و اجتماعی در جنوب شرقی کشور ایجاد کند. «ما در سال های گذشته از سواحل طولانی دریای عمان بهره لازم و کافی را نبرده ایم. ذهنمان همه اش متوجه خلیج فارس بوده، اهمیت دریای عمان از نظر ما مغفول عنه مانده است. این نگاه جدید که نگاه به دریای عمان است به وسیله ارتش جمهوری اسلامی، می تواند کارهای بزرگی را انجام دهد؛ این برای منطقه جنوب شرقی کشور یک موهبت الهی است؛ بنابراین دولت و دستگاه های مختلف چه وزارت دفاع، چه وزارتخانه های دیگر که مرتبط با این کارند، همه باید به پیشرفت این کار کمک کنند»(۳). 

رهبر انقلاب در شرایط کنونی حضور در دریای عمان را یک فرصت فوق العاده دانسته و بر لزوم برنامه ریزی جهت استفاده حداکثری از ظرفیت های آن توجه دارند. «دریای عمان و این منطقه دریایی، بسیار حائز اهمیت است. همان طور که در دوره جنگ تحمیلی، در یک برهه توانستیم از این فرصت استثنایی استفاده کنیم. اگر این فرصت نبود، گلوی ما فشرده می شد و چابهار توانست ما را از آن حالت دست بسته بودن و اسارت آن زمان بیرون بیاورد. اکنون هم باتوجه به مسائل سیاسی که در خلیج فارس می گذرد، حضور در کرانه دریای عمان برای ما یک فرصت فوق العاده است. در اینجا همه برنامه ریزی ها را باید باتوجه به این حقیقت مسلم انجام دهید؛ بنابراین این منطقه دریایی بایستی مثل سایر نیروهای ارتش و سپاه که در اینجا هستند خودش را آماده نگه دارد این نقطه از کشور را باید خیلی جدی بگیرید»(۴).

مکران در نگاه رهبری یک منطقه بکر با ظرفیت های فراوانی است که در صورت توسعه توانمندی های زیادی را برای کشور به وجود خواهد آورد. «منطقه سواحل دریای عمان منطقه بکری است، عمق این سواحل منطقه وسیع بلوچستان و بخشی از آن منطقه غربی تر آن یعنی هرمزگان، مناطق بسیار مهمی است، بسیار حائز اهمیت است. وجود شما در آنجا ممکن است این مناطق را زنده کند، یعنی حضور نیروی دریایی ارتش ممکن است منتهی بشود به اینکه ان شاءالله ما بتوانیم از توانایی های منطقه استان بزرگ سیستان و بلوچستان و منطقه عظیم و حساس دریای عمان استفاده کنیم؛ این برای کشور مهم است»(۵). «اگر دولت و سایر مسئولان با نگاه راهبردی به مناطق دریایی، به کمک بیایند، این منطقه عظیم و مهم مکران می تواند توانایی های زیادی را برای جمهوری اسلامی به وجود آورد»(۶). ایشان در سومین مراسم تحلیف و دانشآموختگی دانشجویان آجا، دانشگاه علوم دریایی امام خمینی (ره) صراحتا می فرمایند به مکران اهمیت بدهید. «سواحل جنوب شرقی کشور که در اختیار نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران است، مناطق بسیار مهمی است و ظرفیت های بسیار خوبی برای پیشرفت است؛ به آنجاها اهتمام کنید و اهمیت بدهید»(۷). یکی از نکات اساسی در بیانات ایشان، تاکید بر فرهنگ سازی در راستای توسعه سواحل مکران است. ایشان دراین رابطه می فرمایند: «در چند سال گذشته بحث توسعه سواحل مکران مطرح شد و دولت ها هم از آن استقبال کردند؛ اما پیشرفت جدی در این موضوع نیازمند فرهنگ سازی است»(۸). ایشان در دیدار فرماندهان نیروی دریایی ارتش بر این نکته تاکید دارند که آبادسازی سواحل مکران جزو کارهای اساسی است و باید در اولویت قرار گیرد. «مسئله آبادسازی سواحل مکران نیز جزء کارهای اساسی است که باید با همکاری دولت، برنامه های موردنظر در این منطقه با سرعت بیشتری دنبال شود»(۹). «این منطقه با حضور نیروهای مسلح کارهای بزرگی دارد؛ چه منطقه دریای عمان و چه منطقه سواحل خلیج فارس، دستگاه های دولتی و مسئولان کشور موظف اند همکاری های لازم را با نیروهای مسلح انجام دهند تا این کارها به بهترین وجه انجام بگیرد»(۱۰). باتوجه به بیانات رهبر انقلاب و تحقق سیاست دریاگرایی، منطقه مکران به عنوان محور ترانزیتی توسعه جنوب شرق مطرح می شود. در صورت مغفول ماندن راهبرد دریاگرایی مبتنی بر ظرفیت اقیانوسی جنوب شرق ایران، سایر بازیگران منطقه ای اقیانوس هند از این ظرفیت استفاده خواهند کرد. دستگاه های دولتی می بایست با تدابیر ویژه، ضمن مدنظر قراردادن ساختارهای فرهنگی - مذهبی و اجتماعی مردم منطقه و به موازات گسترش تجهیزات و نیروی انسانی خود در سواحل منطقه، جهت یاری مردم محروم منطقه، اقدام های متنوعی را برنامه ریزی و اجرا نمایند. همچنین مسئولین مربوطه می بایست پیرو تاکیدات مقام معظم رهبری بر توسعه سواحل مکران نقش مهمی داشته باشند و با افزایش ظرفیت های گردشگری سواحل مکران و جذب گردشگر داخلی و خارجی در جهت گسترش درآمدهای غیرنفتی مبتنی بر مدل گردشگری ایرانی - اسلامی گام بردارند.

منابع

۱. بیانات رهبری در دیدار فرماندهان و کارکنان نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی - 1394/7/15. farsi. khamenei.ir

۲. بیانات رهبری در دیدار فرماندهان و کارکنان نداجا به مناسبت سالروز نیروی دریایی - 1387/9/6. farsi. khamenei.ir

۳. بیانات رهبری در مراسم الحاق ناوشکن جماران به ناوگان جنوب نداجا - 1388/11/30. farsi. khamenei.ir

۴. بیانات رهبری در بازدید از منطقه سوم دریایی - 1381/12/9. farsi. khamenei.ir

۵. بیانات رهبری در دیدار فرماندهان و کارکنان نداجا به مناسبت سالروز نیروی دریایی - 1389/9/7. farsi.khamenei.ir

۶. بیانات رهبری در دیدار فرماندهان نیروی دریایی ارتش - 1391/9/7. farsi.khamenei.ir

7. بیانات رهبری در سومین مراسم تحلیف و دانش آموختگی دانشجویان آجا، دانشگاه علوم دریایی امام خمینی (ره)- 1388/7/14. farsi.khamenei.ir

۸. بیانات رهبری در دیدار فرماندهان نیروی دریایی ارتش - 1401/9/7. farsi. khamenei.ir

9. بیانات رهبری در دیدار فرماندهان نیروی دریایی ارتش-1393/9/9. farsi. khamenei.ir

۱۰. بیانات رهبری در بازدید از ناوگان جنوب نداجا، کارخانه ها بندرعباس - 1390/5/1. farsi.khamenei.ir

دانشگاه امام صادق رستم ضیائی