دادگاه ویژه روحانیت

دادگاه ویژه روحانیت

روحانی کسی است که ملبس به لباس روحانیت باشد یا در حوزه مشغول به تحصیل باشد یا اگر به کار دیگری مشغول است عرفا روحانی محسوب شود. کسی که لباس محترم روحانیت را به تن دارد یا اینکه به عنوان روحانی در جامعه شناخته می شود موظف به رعایت اصولی است که در خور این موقعیت است. البته همیشه کسانی هستند که با سوء استفاده از این لباس در صدد دستیابی به اهداف شوم خود هستند. به همین دلیل در سال 59 برای اولین بار دادگاهی برای رسیدگی به جرائم روحانیون تشکیل شد.

تاریخچه دادگاه ویژه روحانیت

دادگاه ویژه روحانیت در سال ۱۳۵۸ برای حفاظت از جایگاه اجتماعی روحانیون به دستور امام خمینی تاسیس شد. روحانی کسی است که ملبس به لباس روحانیت باشد یا در حوزه، مشغول به تحصیل باشد یا اگر به کار دیگری مشغول است عرفا روحانی محسوب شود. چنین شخصی دارای شان و جایگاه خاصی است که لازمه آن انجام برخی تکالیف و خودداری از انجام اعمالی است که به این جایگاه صدمه ای وارد کند. به همین دلیل دادگاه و دادسرای ویژه ای برای رسیدگی اختصاصی به جرائم و تخلفات روحانیون تاسیس شد. شرایط و موارد رسیدگی این دادگاه در آیین نامه دادسراها و دادگاه های ویژه روحانیت بیان شده است. طبق این آیین نامه، دادگاه از مجموعه قوه قضاییه خارج است و تحت نظارت مقام معظم رهبری قرار دارد.

موارد صلاحیت دادگاه ویژه روحانیت و دادسرای آن

موارد صلاحیت این دادگاه در ماده ۱۳ آیین نامه دادسراها و دادگاه های ویژه روحانیت بیان شده است. طبق این ماده کلیه جرائم عمومی روحانیون و کلیه اعمال خلاف شان روحانیون در صلاحیت این دادگاه است. همچنین این دادگاه می تواند به کلیه اختلافات محلی مخل به امنیت عمومی در صورتی که طرف اختلاف روحانی باشد، رسیدگی کند. همچنین این دادگاه دارای صلاحیت رسیدگی به کلیه اموری است که از سوی مقام معظم رهبری برای رسیدگی به دادگاه ویژه روحانیت ماموریت داده می شود. لازم به ذکر است دعاوی حقوقی و مدنی علیه روحانیون مطابق قوانین در دادگاه های مدنی و حقوقی رسیدگی خواهد شد، مگر موارد خاصی که بر حسب ضرورت رسیدگی آن به نظر دادستان منصوب در دادگاه ویژه صالح تر باشد. همچنین کلیه اتهامات نمایندگان مجلس خبرگان رهبری و ائمه جمعه در دادسرا و دادگاه ویژه روحانیت تهران رسیدگی خواهد شد.

وظایف دادگاه ویژه روحانیت و دادسرای آن

در ماده ۲ آیین نامه دادسراها و دادگاه های ویژه روحانیت، سه وظیفه کلی برای این دادگاه و دادسرا بیان شده است. اولین وظیفه این نهاد، انجام اقدامات لازم جهت پیشگیری از وقوع تخلفات و جرائم در محدوده مسائل قضائی است. همچنین این دادگاه می تواند در امور خلاف شان، روحانیون را ارشاد کند. وظیفه دیگر این دادگاه و دادسرای آن که وظیفه اصلی آن محسوب می شود، رسیدگی به جرائم روحانیون و پرونده هایی است که به نحو موثری با اهداف این دادگاه مرتبط است. نکته مهم در خصوص صدور حکم در این دادگاه این است که  احکام دادگاه ها باید مستدل و مستند به قوانین موضوعه و موازین شرع باشد. حال در مواردی اگر در شرع و قانون، مجازات مشخصی تعیین نگردیده حاکم می تواند مستدلا بر اساس نظر خود اقدام به صدور حکم نماید.

تشکیلات دادگاه ویژه روحانیت

این دادگاه دارای هیئت منصفه است که مرکب از ۱۴ نفر می باشد و اعضای آن به مدت ۲ سال توسط هیئتی مخصوص انتخاب می شوند. همچنین احکام دادگاه های ویژه روحانیت از سوی محکوم علیه یا شاکی یا قائم مقام قانونی آنان قابل اعتراض است و دادگاه تجدیدنظر ویژه روحانیت در این خصوص وجود دارد. امکان اعتراض از سوی دادستان کل ویژه روحانیت نیز وجود دارد و در این مورد تفاوتی میان حکم قطعی و غیر قطعی وجود ندارد. همچنین اگر در پی اعتراض، قاضی متوجه اشتباه خود در حکم صادره شود (اشتباه جزئی که به اساس رای لطمه وارد نکند، مثلا نام متهم اشتباه و به غلط تایپ شود)، وی رای اصلاحی صادر می نماید.

نحوه رسیدگی در دادگاه ویژه روحانیت

نحوه رسیدگی در دادگاه و دادسرای ویژه روحانیت به این صورت است که شکایات ابتدا در دادسرای استان مربوطه در نزد دادستان همان استان طرح می گردد. سپس دادستان دستور می دهد که شکایت به یکی از شعبات دادیاری ارجاع گردد و مجددا برای صدور کیفرخواست به نزد دادستان ارجاع می شود. پس از صدور کیفرخواست، پرونده به دادگاه بدوی ارجاع می شود که در همان دادسرا قرار دارد. پس از صدور رای بدوی، در صورت اعتراض یکی از طرفین، به دادگاه تجدیدنظر ویژه روحانیت ارجاع می شود که فقط در تهران وجود دارد. رای دادگاه تجدید نظر قطعی است و فقط مشتکی عنه روحانی می تواند درخواست اعاده دادرسی نماید. تمام مراحل، محرمانه انجام می گیرد و تمام ابلاغ ها و آرای صادره به صورت حضوری ابلاغ می شود.

مجازات های دادگاه و دادسرای ویژه روحانیت

مهم ترین مجازات این دادگاه خلع لباس روحانیت است. این دادگاه مجرمینی را که با ارتکاب جرم، موجب هتک حیثیت و شئون روحانیت شده و یا افرادی را که فاقد صلاحیت پوشیدن لباس روحانیت هستند، به خلع لباس روحانیت به صورت موقت یا دائم محکوم می نماید. حال اگر فردی از حکم دادگاه در مورد نپوشیدن لباس تخلف کند به حکم دادگاه ویژه به مجازات تعزیری محکوم خواهد شد. مجازات های دیگری نیز نظیر حدود، قصاص، دیات و تعزیرات در این دادگاه قابل اعمال است.

انتخاب وکیل توسط طرفین دعوا در این دادگاه

طبق مصوبه مجمع تشخیص مصلحت نظام در خصوص انتخاب وکیل توسط اصحاب دعوی مصوب سال ۱۳۷۰، اصحاب دعوی (شاکی و روحانی) دادگاه ویژه روحانیت نیز حق انتخاب وکیل دارند و دادگاه تعدادی از روحانیون صالح را به عنوان وکیل مشخص می کند تا متهم یا خوانده از میان آن ها وکیل خود را انتخاب کند. بنابراین شاکی دعوا می تواند بدون محدودیت وکیل مورد نظر خود را انتخاب کند، اما خوانده دعوا باید صرفا وکیل روحانی مورد تایید دادگاه ویژه را انتخاب نماید.