نقش بازی ها در آموزش کودکان استثنایی
زندگی اجتماعی و داشتن مهارت های اجتماعی از مولفه های مهم زندگی در جامعه نوین امروزی برای هر انسانی است. دانش آموزان استثنایی از این دسته مستثنی نیستند و حتی برای آنکه بتوانند با مشکلاتی که دارند در جامعه مفید واقع شوند نیاز به فنونی دارند که با از استفاده از آنها در جامعه بهترین عملکرد را داشته باشند.
با توجه به اینکه هر انسانی نیاز دارد در جامعه به شکل مطلوب حاضر شود و رابطهای صحیح و منطقی با افراد اجتماع برقرار کند، بررسی موضوع این یاد داشت ضرورت دارد تا به کمک بازی درمانی فرایند ورود دانش آموزان استثنایی که دارای شرایط خاصی هستند را تسریع کرده و مورد بررسی قرار دهیم.
بازی درمانی یک تکنیک درمانی کودک است که برای درمان مشکلات و اختلالات کودکان مورد استفاده قرار میگیرد به گونهای که به کودکان اجازه میدهد تا به واسطه ی بازی احساسات هشیار و ناهشیارشان را آشکار سازند بازی درمانی یک تعامل کمکی بین کودک و بزرگسال آموزش دیده است که از طریق ارتباط نمادین در بازی در جستجوی راه هایی برای کاهش آشفتگی های هیجانی کودک است به طوری که کودک در طی تعاملات بین فردی با درمان گر پذیرش تخلیه هیجانی کاهش اثرات رنج آور جهت دهی مجدد تکانه و تجربه هیجانی تصحیح شده را تجربه میکند.
بازی نمادین در کودکان استثنایی
آنچه رشد کمتری در کودکان استثنایی در مقایسه با کودکان دیگر است الگوی رشد تدریجی بازی نمادین میباشد که در کودکان استثنایی با سرعت آهسته تری رشد مییابد. این رشد چهار مرحله در کودکان استثنایی دارد که با سن عقلی آنها مرتبط است. اولین مرحله ایجاد ارتباط بین اشیا در بازی نمادین است این مرحله وقتی اتفاق میافتد که کودک به تنهایی یا با استفاده از اسباب بازی اعمال پیوسته ای را انجام میدهد. مرحله دوم بازی با یک صحنه است.
در این مرحله کودک بازی خود را در زمینه یک ایده خاص و مرتبط با یک صحنه طرح ریزی میکند مرحله سوم بازی با یک موضوع میباشد در این مرحله کودک اعمالی را در زمینه موضوعی خاص انجام میدهد. برای مثال کودک در زمینه موضوع رفتن به باغ وحش اسباب بازیها را با یکدیگر ترکیب می.کند این مرحله کودک را به سمت سطوح بالاتر سازماندهی موضوع بازی هدایت می.کند مرحله ،آخر بازی با یک داستان است این مرحله شامل ترکیب یک داستان بابیان شفاهی می شود.
بازی درمانی و آموزش مهارت اجتماعی
درواقع، یکی از حوزه های مهمی که کودکان کم توان ذهنی در آن با مشکل مواجه هستند مهارتهای اجتماعی است. معمولا این کودکان مهارتهای اجتماعی ضعیفی دارند مهارتهای اجتماعی به مهارتهای ضروری برای انطباق با نیازهای اجتماعی و حفظ روابط بین فردی رضایت بخش گفته میشود یادگیری مهارتهای اجتماعی شدن کودکان را به دنبال دارد و این اجتماعی شدن جریانی را در بردارد که ، هنجارها، مهارتها، انگیزه ها، نگرشها و رفتار کودک را شکل می.دهد مهارتهای اجتماعی بیانگر مجموعه پیچیده ای از مهارتهاست که شامل ارتباط حل مسئله تصمیم گیری خود ،مدیریتی جرائت ورزی تعامل با همسالان و گروه می شود.
ابتدائا کودکان در ارتباط با اطرافیان والدین ،خواهران برادران و همسالان این مهارتها را بدون تلاش و خودبه خود یاد میگیرند ولی کودکان استثنایی در این زمینه مشکلات دارند؛ به همین دلیل بیشتر این کودکان با عکس العملهای منفی بزرگسالان و کودکان دیگر روبه رو میشوند.
نمونه بازی های قابل اجرا برای دانش آموزان استثنایی:
برخی بازیها هستند که مهارتهای آموزشی، اجتماعی، فرهنگی و... را آموزش میدهند. مثلا برای آموزش جمع و تفریق بازیهای بسیار زیادی مانند چوب خط ، برای آموزش حروف الفبا بازی به کمک نقاشی و برای آموزش مهارتهای اجتماعی بازیهای مختلفی وجود دارد که بسته به خلاقیت آموزگار میتوان از بازیهای متعددی استفاده کرد. در ادامه برخی از این بازیها جهت ملموس شدن آورده شده است.
1- سوپر مارکت بازی!
این بازی با نظارت معلم انجام میشود. در این بازی یک دانش آموز به عنوان فروشنده سوپر مارکت نقش ایفا میکند و سایر دانش آموزان نقش مشتری را خواهند داشت. بهتر است که معلم به کمک وسایل واقعی مثل دفتر ، مداد و... و با پول واقعی این بازی را برای دانش آموزان اجرایی سازد تا بتوانند شرایط واقعی را برای دانش آموزان به وجود آورند.
این بازی باعث میشود دانش آموزان استثنایی با اصول خرید و فروش که الزامات ابتدایی زندگی در جامعه است و فنون لازم برای هر انسانی میباشد را آموزش میبینند. بنابراین میتوان با انجام و اجرای خلاقانه چنین بازیهایی دانش آموزان استثنایی را در همان دوران کودکی آموزش ببینند تا بتوانند به خوبی در جامعه حاضر شوند.
2- صف بازی!
در این بازی دانش آموزان در یک صف فرضی مانند صف نانوایی قرار میگیرند و احترام به حقوق دیگر افراد، جلوگیری از عدم توجه به صف و ... را آموزش میبینند. این بازی میتواند با خلاقیت معلم به اشکال جذابی در آید اما به صورت کلی این بازی میتواند به دانش آموزان استثنایی این مهم را آموزش دهد که چگونه در صف بایستند، حق دیگران را ضایع نکنند و از حق خود نیز دفاع کنند.