کنترل کیفیت برای مهندسان صنایع: تاریخچه، مشاغل و مزایای آن، و چشم انداز این حوزه در آینده

کنترل کیفیت برای مهندسان صنایع: تاریخچه، مشاغل و مزایای آن، و چشم انداز این حوزه در آینده

مهمترین هدف هر سازمانی، تولید محصولاتی با کیفیت بالا و رضایت مشتریان است. برای رسیدن به این هدف، کنترل کیفیت به عنوان یکی از اصلی ترین عوامل موثر در تضمین کیفیت محصولات، حائز اهمیت است. در این مطلب، به معرفی تاریخچه و تکامل کنترل کیفیت پرداخته و مزایای آن را برای مهندسان صنایع مورد بررسی قرار می دهیم.

تاریخچه: تاریخچه کنترل کیفیت به دهه های پایانی قرن نوزدهم برمی گردد. در آن زمان، زمینه های صنعتی شروع به توسعه کردند و تولید محصولات با کیفیت بالا به یکی از اصلی ترین هدف ها تبدیل شد. در این زمینه، ویلیام ادوارد دمینگ، استاد آماری در دانشگاه یوتا در سال ۱۹۲۵ شروع به کار در زمینه بهبود کیفیت محصولات صنعتی کرد. او با استفاده از روش های آماری، تحلیلی شیوع یابی را برای تحلیل و بهبود فرایند تولید ارائه کرد.

پس از این که بحث کیفیت در صنعت به عنوان موضوع مهمی شناخته شد، استانداردهایی برای کنترل کیفیت به وجود آمد. در سال ۱۹۴۶، انجمن بین المللی کنترل کیفیت (ISO) به عنوان یک سازمان بین المللی برای تنظیم استانداردهای کنترل کیفیت تاسیس شد. امروزه استانداردهای ISO به عنوان یک استاندارد جهانی برای کنترل کیفیت شناخته می شوند.

در دهه های بعد، تکنولوژی ها و فرایندهای تولید بهبود یافته و متدهای جدیدی برای کنترل کیفیت محصولات توسعه داده شد. از جمله این متدها می توان به مفهوم شش سیگما، بهینه سازی فرایندها، روش های آماری و ... اشاره کرد. با استفاده از این روش ها و ابزارها، مهندسان صنایع و کارشناسان کنترل کیفیت، توانستند به بهبود کیفیت محصولات و کاهش هزینه های تولید بپردازند.

امروزه، کنترل کیفیت به عنوان یکی از اصلی ترین مسائل در صنایع مختلف شناخته شده و برای هر سازمانی بسیار حائز اهمیت است. مزایای کنترل کیفیت برای مهندسان صنایع شامل بهبود کیفیت محصولات، افزایش رضایت مشتریان، کاهش هزینه های تولید، بهبود فرایندها و افزایش بهره وری است.

چشم انداز کنترل کیفیت در آینده نیز بسیار شفاف است. با پیشرفت تکنولوژی و ابزارهای کنترل کیفیت، امکاناتی مانند اتوماسیون و هوش مصنوعی به کنترل کیفیت اضافه شده اند و بهبود پایدار در کیفیت محصولات با افزایش سرعت تولید و کاهش هزینه ها، میسر خواهد بود. همچنین، با رونق روش های مختلف کنترل کیفیت، کارشناسان و متخصصان کیفیت نیز در آینده بسیار مورد نیاز خواهند بود و بازار کار در این حوزه بسیار پررونق خواهد بود.

کنترل کیفیت یک فرایند سیستماتیک است که به منظور اطمینان از کیفیت محصولات یا خدمات، در طول مراحل تولید، اجرا و ارائه آن ها به مشتریان، انجام می شود. هدف اصلی از کنترل کیفیت، بهبود کیفیت محصولات و خدمات است تا رضایت مشتریان افزایش یابد، هزینه های تولید کاهش پیدا کند و ارزش افزوده به سازمان ارائه داده شود.

برای دستیابی به این هدف، در کنترل کیفیت از ابزارهای مختلفی استفاده می شود. این ابزارها شامل آزمون های غیرمخرب، روش های آماری، فنون بازرسی و تحلیل داده ها و ... هستند. به عنوان مثال، در کنترل کیفیت محصولات صنعتی، می توان به صورت تصادفی نمونه ای از محصولات تولید شده را جهت بررسی انتخاب کرد و به وسیله آزمون های مختلف مانند آزمون تنش، آزمون ضربه، آزمون خوردگی و ... کیفیت آن ها را بررسی کرد. در صورتی که نتیجه این آزمون ها با استانداردهای تعیین شده توسط سازمان های مربوطه همخوانی داشته باشد، محصولات به عنوان محصولات با کیفیت تایید خواهند شد و در غیر این صورت، نیاز به بازبینی و بهبود فرایندهای تولیدی خواهد بود.

همچنین، در کنترل کیفیت خدمات نیز، می توان از روش های مختلفی مانند انجام نظرسنجی مشتریان، تحلیل شکایات، بررسی رضایت مشتریان و ... استفاده کرد تا کیفیت خدمات بهبود یابد.

بنابراین، کنترل کیفیت به عنوان یکی از اصلی ترین فعالیت های سازمان های تولیدی و خدماتی، برای بهبود کیفیت و افزایش رضایت مشتریان بسیار حائز اهمیت است. با توجه به پیشرفت تکنولوژی و روش های مدیریتی، کنترل کیفیت نیز در حال تحول و پیشرفت است و روش های جدیدی مانند کنترل کیفیت استاتیک و دینامیک، کنترل کیفیت با استفاده از هوش مصنوعی و ... برای دستیابی به کیفیت بهتر و کاهش هزینه های تولید به کار گرفته می شوند. در نتیجه، آینده کنترل کیفیت با افزایش استفاده از فناوری های پیشرفته و اجرای بهینه تر فرایندهای تولید و خدمات، بسیار مبشر است.

حال این سوال پیش می آید که چه کار هایی باید انجام دهیم تا به یک متخصص در زمینه کنترل کیفیت تبدیل شویم ؟

برای تبدیل شدن به یک متخصص در حوزه کنترل کیفیت، باید ابتدا مهارت های لازم را بدست آورد و تحصیلات مرتبط را پشت سر بگذارید. برخی از پیش نیازهایی که برای تبدیل شدن به متخصص کنترل کیفیت لازم است عبارتند از:

1- داشتن دانش تخصصی در زمینه مدیریت کیفیت و تضمین کیفیت. 

2- تسلط بر روش های کنترل کیفیت و آشنایی با استانداردها و روش های ارزیابی کیفیت. 

3- دانش عمیق در زمینه آمار و آنالیز داده ها به منظور تحلیل داده های کنترل کیفیت. 

4- توانایی ارتباط و هماهنگی با سایر بخش های سازمان به منظور اجرای برنامه های کیفیت. 

5- آشنایی با تکنولوژی های جدید و روش های مدیریتی که در کنترل کیفیت استفاده می شوند.

به منظور افزایش مهارت های لازم در این حوزه، می توانید در دوره های آموزشی مرتبط شرکت کنید و گواهینامه های مرتبط با کنترل کیفیت مانند گواهینامه Six Sigma و ISO 9001 را بدست آورید. همچنین، شرکت در پروژه های مرتبط با کنترل کیفیت و کسب تجربه در این حوزه نیز می تواند به شما کمک کند تا مهارت های لازم را بیشتر بدست آورید و به یک متخصص در حوزه کنترل کیفیت تبدیل شوید.

در حوزه کنترل کیفیت، برخی از مهم ترین نرم افزارها و ابزارهایی که استفاده می شوند عبارتند از:

1- نرم افزارهای مدیریت کیفیت (QMS): این نرم افزارها شامل مجموعه ای از ابزارها و روش هایی برای مدیریت کیفیت و ارتباط با مشتریان و پیمانکاران است. برخی از مشهورترین نرم افزارهای QMS شامل نرم افزارهای ISOXpress، Qualio و MasterControl هستند.

2- نرم افزارهای آماری: این نرم افزارها برای تحلیل داده های کنترل کیفیت و ارزیابی پایداری فرآیندها استفاده می شوند. برخی از مشهورترین نرم افزارهای آماری شامل Minitab، JMP و SPSS هستند.

3- نرم افزارهای مدیریت پیشرفته فرآیندهای تولید: این نرم افزارها شامل ابزارهای مدیریتی و نظارتی برای بهبود کیفیت و بهبود فرآیندهای تولید در سازمان هستند. برخی از مشهورترین نرم افزارهای مدیریت پیشرفته فرآیندهای تولید شامل Lean Manufacturing، Six Sigma و Total Quality Management (TQM) هستند.

4- نرم افزارهای مدیریت زنجیره تامین: این نرم افزارها برای بهبود و بهینه سازی زنجیره تامین و کاهش ریسک های مربوط به تامین مواد اولیه و قطعات مورد استفاده در فرآیندهای تولید استفاده می شوند. برخی از مشهورترین نرم افزارهای مدیریت زنجیره تامین شامل SAP، Oracle Supply Chain Management و Microsoft Dynamics AX هستند.

چشم انداز کنترل کیفیت در 20 سال آینده بر اساس تحولات و روندهای جاری در صنعت و فناوری، بسیار پر رنگ و چالش برانگیز است. در زمینه کنترل کیفیت، انتظار می رود تکنولوژی های نوینی مانند هوش مصنوعی، یادگیری ماشین، اینترنت اشیا، ابر، واقعیت افزوده و سایر فناوری های دیجیتالی بهره گیری شود. این تحولات فرصت های بیشماری را برای بهبود کیفیت و کارایی فرآیندهای تولید و کنترل کیفیت فراهم می کنند.

با استفاده از هوش مصنوعی و یادگیری ماشین، می توان فرآیندهای کنترل کیفیت را به طور خودکار و مداوم پیگیری کرد و بهبودهای موردنیاز را پیشنهاد داد. این فناوری ها به شرکت ها این امکان را می دهند تا به طور خودکار اطلاعات مربوط به کیفیت را دریافت کنند و نتایج آزمایش های کیفیت را برای بهبود فرآیندهای تولید استفاده کنند.

همچنین، تحولات اینترنت اشیا و ابر باعث شده است که اطلاعات مربوط به فرآیندهای تولید و کنترل کیفیت به طور مداوم در دسترس باشد و بتوان به طور دقیق مانیتورینگ کرد. این تحولات همچنین امکان مشارکت و همکاری بین شرکت ها و مراکز تولید را فراهم می کنند.

همچنین، استفاده از فناوری های واقعیت افزوده و واقعیت مجازی، می تواند به شرکت ها در آموزش کارکنان و افزایش دقت و کیفیت فرآیندهای تولید و کنترل کیفیت کمک کند.

برای مطالعه در حوزه کنترل کیفیت و مهندسی کیفیت، منابع متنوعی در دسترس هستند که بسته به سطح دانش و علاقه مندی شما، می توانید از آن ها استفاده کنید.

 به عنوان مثال:

1- کتاب ها: بسیاری از کتاب های معتبر و جامع در حوزه کنترل کیفیت و مهندسی کیفیت وجود دارد که می توانید از آن ها استفاده کنید. به عنوان مثال، کتاب های "مهندسی کیفیت و بهبود فرایند" از Joseph M. Juran و A. Blanton Godfrey و "مدیریت کیفیت جامع" از James R. Evans و William M. Lindsay را می توان به عنوان کتاب های مرجع در این حوزه نام برد.

2- مقالات علمی: مقالات علمی در مجلات مختلف از جمله Journal of Quality Technology، Journal of Quality Management، Quality and Reliability Engineering International و ... می تواند منابع بسیار مفیدی برای مطالعه و به روزرسانی دانش شما باشد.

3- سایت ها و وبلاگ ها: سایت ها و وبلاگ های مختلفی در حوزه کنترل کیفیت و مهندسی کیفیت وجود دارد که می توانید از آن ها استفاده کنید. به عنوان مثال، می توانید به سایت ASQ (American Society for Quality) و وبلاگ Quality Digest مراجعه کنید.

4- دوره های آموزشی: دوره های آموزشی مختلف در حوزه کنترل کیفیت و مهندسی کیفیت در داخل و خارج از کشور برگزار می شوند که می توانید در آن ها شرکت کنید. به عنوان مثال، می توانید به دوره های آموزشی بین المللی ASQ و دوره های آموزشی آنلاین Udemy و Coursera مراجعه کنید.

5- آمار به عنوان یکی از ابزارهای اصلی در کنترل کیفیت، در این حوزه بسیار مهم است. با استفاده از آمار، می توان به صورت علمی و دقیقی کیفیت محصولات و خدمات را اندازه گیری و ارزیابی کرد. این اندازه گیری ها به کنترل کیفیت کمک می کنند تا مشکلات و عیوب محصولات را به سرعت شناسایی کرده و رفع کنند. کتاب "آمار و احتمال کاربردی" اثر داگلاس سی مونتگومری و جرج سی رانگر، یکی از کتب معتبر و مشهور در حوزه آمار و کنترل کیفیت است. ترجمه این کتاب توسط دکتر علی اصغر بازدار به زبان فارسی انجام شده و برای دانشجویان و افرادی که به کنترل کیفیت علاقه مند هستند، به عنوان یک منبع آموزشی بسیار مفید قابل استفاده است.

در پایان، با ارج و احترامی که به زحمات و تلاش های استاد بزرگوارم، دکتر علی اصغر بازدار، قائل هستیم، از ایشان بخاطر کمک های بی دریغانه ی بسیاری که در این حوزه به ما داشتند، کمال تشکر و سپاسگزاری را داریم. همت و دلسوزی ایشان، به بنده و سایر دانشجویان، یار و یاور بوده و مارا امیدوار کرده است که با پیگیری این حوزه شیرین و پرکار، به پیشرفت و موفقیت دست خواهیم یافت.