تاب آوری اجتماعی: مفهوم، اهمیت و راهکارها

تاب آوری اجتماعی: مفهوم، اهمیت و راهکارها

social resilience یا تاب آوری اجتماعی را میتوان ظرفیت تبدیل و تحول، تطبیق و سازگاری و توان مقابله با تنش و بحرانهای اجتماعی نامید.

تاب آوری اجتماعی از ظرفیت و توانایی خاصی در افراد و گروهها، خانواده و جوامع صحبت میکند که عمدتا یادگیری و سازگاری در تغییرات تحمیل شده، و همچنین قدرت تطبیق با شرایط و متقضیات را در بر خواهد داشت؛

این به ساده ترین معنا برخورداری از آغازی همیشگی است. احیای مهربانی، توسعه سازگاری، قدرت مبتنی بر انعطاف، سرمایه و سازندگی اجتماعی را تقویت میکند وهمزمان موجب و دستاورد تاب آوری است.

زمانی که جامعه ای با نیازهای تازه، خطرات و یا تهدیدات مواجه میشود دچار درهم شکستگی و بحران خواهد شد.از این رو بسیاری از متون بازگشت سریع به شرایط قبل از بحران را تاب آوری نامیده اند.

و براین اساس مطالعات تاب آوری ماموریت اصلی خود را برگشت پذیری در سریع ترین زمان ممکن، و با حداقل آشفتگی و حفظ شایستگی میداند.

توسعه تاب آوری باعث میشود که امداد و حمایت های اجتماعی به هنگام و هماهنگ، فراگیر و جامع درحد بهینه اعمال گردد.

نکته جالب توجه این است که تاب آوری قبل، در حین و بعد از وقوع  بحرانهای اجتماعی موضوعیت دارد. بنابراین طرح مساله ای به نام تقدم و تاخر تاب آوری و بحران  جایز نیست، چراکه تاب آوری در برگشت پذیری، مداخلات و پیشگیری کارساز است

تاب آوری اجتماعی به توانایی جوامع در مواجهه با چالش ها و بحران ها و بازیابی و بهبود پس از آن اشاره دارد. این مفهوم به طور فزاینده ای در سال های اخیر مورد توجه قرار گرفته است، زیرا جوامع با تهدیدات و آسیب پذیری های متعددی روبرو هستند، از جمله بلایای طبیعی، تغییرات اقلیمی، درگیری های اجتماعی و اقتصادی. در این مقاله، به بررسی مفهوم تاب آوری اجتماعی، اهمیت آن و راهکارهایی برای افزایش آن در جوامع می پردازیم.

مفهوم تاب آوری اجتماعی

تاب آوری اجتماعی به توانایی یک جامعه برای مقابله، سازگاری و بهبود پس از تجربه چالش ها و بحران ها اطلاق می شود. این مفهوم شامل ظرفیت جوامع برای مواجهه با تنش ها، حفظ کارکردهای اساسی و ساختارها در شرایط بحرانی و همچنین توانایی سازگاری و تغییر برای مقابله با شرایط جدید است.

تاب آوری اجتماعی بر چندین جنبه تمرکز دارد:

1. انسجام و همبستگی اجتماعی: توانایی جامعه برای حفظ پیوندهای اجتماعی و همکاری در شرایط بحرانی.

2. منابع و زیرساخت ها: دسترسی به منابع مادی و زیرساخت های لازم برای مقابله با چالش ها.

3. ظرفیت های نهادی: توانایی نهادها و سازمان های جامعه در مدیریت بحران و هماهنگی پاسخ ها.

4. توانمندسازی و مشارکت: فرصت های برابر برای مشارکت افراد در فرآیندهای تصمیم گیری و حل مسائل جامعه.

5. یادگیری و نوآوری: ظرفیت جامعه برای یادگیری از تجربیات گذشته و نوآوری در پاسخ به چالش های جدید.

اهمیت تاب آوری اجتماعی

تاب آوری اجتماعی اهمیت فزاینده ای پیدا کرده است، زیرا جوامع با چالش ها و بحران های متعددی روبرو هستند. برخی از دلایل اهمیت تاب آوری اجتماعی عبارتند از:

1. مقابله با بلایای طبیعی: جوامع باید توانایی مقابله با بلایای طبیعی مانند زلزله، سیل، طوفان و غیره را داشته باشند.

2.سازگاری با تغییرات اقلیمی: با توجه به تغییرات اقلیمی و پیامدهای آن، جوامع باید خود را با شرایط جدید سازگار کنند.

3. مدیریت چالش های اقتصادی: جوامع باید توانایی مقابله با چالش های اقتصادی مانند رکود، بیکاری و نابرابری را داشته باشند.

4. پاسخ به درگیری های اجتماعی: جوامع باید بتوانند با تنش ها و درگیری های اجتماعی مانند خشونت، تبعیض و اختلافات قومی و مذهبی مقابله کنند.

5. بازیابی پس از بحران ها: جوامع باید توانایی بازیابی و بهبود پس از بحران ها را داشته باشند تا بتوانند به زندگی عادی بازگردند.

افزایش تاب آوری اجتماعی نیازمند تلاش همه جانبه و مشارکت همه اعضای جامعه است. با اتخاذ راهکارهای مناسب و تقویت ابعاد مختلف تاب آوری، جوامع می توانند خود را برای مواجهه با چالش ها و بحران های آینده آماده کنند و از پس آنها برآیند.

ولفه های کلیدی تاب آوری اجتماعی چگونه توصیف میشوند ؟

1. شبکه های اجتماعی و روابط شبکه های اجتماعی قوی و روابط مثبت برای تاب آوری اجتماعی ضروری هستند. اینها حمایت عاطفی، دسترسی به منابع و احساس تعلق را فراهم می کنند. در مواقع بحرانی، مانند بلایای طبیعی یا رکود اقتصادی، شبکه های اجتماعی نقش مهمی در تسهیل بهبودی و ارائه کمک به افراد نیازمند ایفا می کنند.
2. مشارکت جامعه مشارکت جامعه شامل مشارکت و همکاری فعال میان اعضای جامعه، سازمان ها و موسسات است. این احساس مسئولیت مشترک، وحدت و انسجام را تقویت می کند. جوامع درگیر احتمالا استراتژی های پاسخ موثر، سرمایه اجتماعی قوی و توانایی بسیج منابع برای اقدام جمعی دارند.
3. ظرفیت تطبیقی ظرفیت تطبیقی به توانایی تنظیم و اصلاح سیستم ها و فرآیندها در پاسخ به شرایط متغیر اشاره دارد. این شامل ایجاد دانش، مهارت ها و منابع برای آماده شدن و انطباق با شوک ها و استرس های احتمالی است. جوامع با ظرفیت انطباقی بالا می توانند به سرعت از اختلالات بهبود یافته و تغییرات پیشگیرانه ای برای افزایش انعطاف پذیری خود در طول زمان ایجاد کنند.
4. برابری و عدالت اجتماعی تاب آوری اجتماعی باید بر اساس اصول برابری و عدالت اجتماعی استوار باشد. تشخیص می دهد که آسیب پذیری ها و خطرات به طور مساوی در بین جوامع توزیع نشده است و گروه های خاصی ممکن است به طور نامتناسبی تحت تاثیر چالش های اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی قرار گیرند. ترویج انصاف، شمول و دسترسی به منابع و فرصت ها در ایجاد تاب آوری اجتماعی اساسی است.
5. حکمرانی و رهبری حکمرانی و رهبری موثر برای تاب آوری اجتماعی بسیار مهم است. رهبری قوی جوامع را الهام بخش و بسیج می کند، فرآیندهای تصمیم گیری را تسهیل می کند و تضمین می کند که منابع و پشتیبانی به طور عادلانه توزیع می شوند. حکمرانی خوب شفافیت، پاسخگویی و مشارکت صداهای مختلف در تصمیم گیری، تقویت اعتماد و توانمندسازی افراد و جوامع را تشویق می کند.

آموزش تاب آوری اجتماعی 

علاقه مندان به آموزش تاب آوری بهزیستی میتوانند دوره 5000 نفره سازمان بهزیستی که توسط دکتر محمدرضا مقدسی برای مددکاران اجتماعی و پرسنل اورژانس اجتماعی کشور برگزار شده است را اینجا در سایت سازمان بهزیستی کشور ملاحظه فرمایند