نقش بازیهای پرورشی در ورزش دوره ابتدایی

آموزش و پرورش، کلید فتح آینده است و از دیر باز انتظاراز آموزش و پرورش آن بوده که انسانهای فردا را تربیت کند و نسل امروز را برای زندگی در جامعه ی فردا آماده سازد. امروزه شعار« نابودی در انتظار شماست مگر اینکه خلاق و نوآور باشید»، پیش روی انسانها قرار دارد و آموزش و پرورش، ترغیب به خلاقیت و نوآوری و همچنین هدایت و راهبری به سوی استفاده صحیح و جهت دار از استعدادها و توانایی های فردی را به عنوان امری مهم بر عهده دارد که این خود زمینه ساز توسعه فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی در جامعه است. بنابراین ضرورت دارد برنامه ریزان و سیاست گذاران آموزشی ، معلمان و مسئولان آموزش و پرورش الزامات و مقتضیات زندگی فرد را بشناسند تا بتوانند دانش و بینش لازم را در کودکان و جوانان برای فعالیت در جامعه فردا پرورش دهند. دوره ابتدایی پایه ی درسی و اخلاقی هر کودکی است . در این دوره شالوده و پایه ی رفتاری و درسی دانش آموزان ساخته می شود. بر این اساس دوران کودکی مهمترین دوره زندگی است. کودکی دورانی است که مانند یک زمین حاصل خیز هر چه در آن بکاری در آینده درو خواهی کرد. کودکان، شهروندان کوچکی هستند که نیاز دارند به عنوان شهروندی مستقل در جهت رشد فکری و اجتماعی برایشان برنامه ریزی شود.«بازی» یکی از راه های پرورش کودک از لحاظ روانی، عاطفی و جسمی است. کودک با بازی، با ترس هایش کنار می آید و قوانین اجتماعی شدن را می آموزد. کودک در بازی نه تنها به اسباب بازی نیاز دارد بلکه از آن مهم تر نیازمند برنامه سازی جامع و هدفمند است.

مهمترین عمل تربیتی و پرورشی در همه زمینه ها به ویژه زمینه تامین بهداشت روانی کودک،بازی است. بازی،کار کودک است و در همه جنبه های رشد کودک تاثیر دارد. از طرفی دیگر جنبه های رشد نیز بر دیگر جنبه های بهداشتی و روانی موثر است. به خصوص بازی جسمانی که سبب چالاکی و افزایش مهارت حرکتی و رشد تقویت سیستم عصبی کودک می شود.بازی، سیستم عضلانی و رشد حسی و حرکتی کودک را تقویت می کند و به این طریق بر هوش کودک تاثیر فراوانی دارد و با بازی کردن، دقت کودک در انجام کارها افزایش می یابد. بازی سالم می تواند عواطف منفی از قبیل ترس، اضطراب، نفرت و افسردگی را به شدت در کودک کاهش دهد. به همین جهت امروزه مهمترین روش برای درمان اختلالات روانی و عاطفی کودکان، بازی درمانی است که حتی موجب درمان بسیاری از اختلالات روانی در بزرگسالان نیز می شود .بازی های سالم و متناسب با کودکان می تواند به علت دست کاری در پدیده ها و آزمایش محیط اطراف توسط کودک افزایش رشد عقلانی وی را در پی داشته باشد; چرا که حس کنجکاوی کودک از این طریق برآورده شده و مناسب ترین عمل رشد عقلی کودک است. بازی باعث تقویت رشد اجتماعی کودکان می شود; چرا که کودکان با تمرین زندگی آینده از طریق بازی و فراگیری روابط انسانی و اجتماعی و همکاری در گروه های بازی می توانند رشد اجتماعی داشته باشند همان گونه که نیاز عاطفی آنها از محبت و امنیت از این طریق برآورده می شود. رشد اخلاقی و معنوی به صورت پایبندی به نظم و مقررات، رعایت حقوق دیگران، کمک به دیگران، خیرخواهی و لذت بردن از خدمت به دیگران از دیگر تاثیرات بازی در کودکان است. کودکان روحیات متفاوتی دارند و با توجه به ویژگی های خود ، بازی های مختلفی را تجربه می کنند. بازی ، راهی برای آموزش مسائل تربیتی به کودک می باشد.توجه به این نکته ضروری است که بازی برای کودک در هر سنی اهمیت خاص خود را دارد، نه تنها از طریق عقلی و اجتماعی بلکه برای رشد جسمانی می تواند شرایط را برای رشد و هماهنگی عضلات کودک فراهم آورد. بازی هایی مثل دویدن و طناب بازی که کودک در آنها فعالیت های زیادی انجام می دهد، به رشد عضلات بزرگ و کوچک ، پرورش نیرو ، استقامت و سرعت و کنش سریع عضلات و حرکت سریع مفاصل کمک می کند، در ضمن گردش خون کودک زیاد شده و خون بیشتری به مغز کودک می رسد . می توانیم عادات بهداشتی سالم را به کودک یاد بدهیم. معمولا کودکان کارهایی را که با بازی کردن یاد می گیرند به راحتی در ذهن شان جا می افتد.بازی زبان آشنای کودک برای ایجاد و تقویت ارتباط عاطفی است . بازی نیز دارای انواع طبقه بندی می باشدکه از مهمترین انواع آن می توان به بازیهای پرورشی اشاره کرد . در این میان بازی ها بطور اعم و بازی های پرورشی به طور اخص دامنه وسیعی داشته و می تواند شامل همه افکار، حرکات و افعال بوده و جسم و روح را تحت تاثیر قرار داده و موجب تقویت همه قوای فکری، روحی، جسمی،مادی و معنوی شود. بازی های پرورشی از مهمترین راههای آموزش مطالب و رشد شخصیت کودکان در دوره ابتدایی می باشد. تربیت بدنی نیز به عنوان بخشی از نظام تعلیم وتربیت عمومی ؛ از جمله مهمترین دروسی است که درمدارس به طور عملی وازطریق حرکت درکسب وحفظ سلامتی وتندرستی دانش آموزان موثر است. بازی های پرورشی هر کدام به گونه ای هدفی پرورشی را با خود همراه دارد و چون در بسیاری از بازی های پرورشی، برخی از فعالیت های مربوط به تربیت بدنی و ورزش هم نهفته است تعیین کردن جایگاه این بازیها در ورزش دوره ابتدایی از اهمیت خاصی برخوردار است.

تاریخچه بازی

شروع بازی را می توان به گذشته های دور، حتی از بدو پیدایش انسان نسبت داد. در حقیقت بازی جزئی از زندگی انسان از بدو تولد تا زمان مرگ است. انسان از نظر فیزیولوژیکی نیاز به جنبش و حرکت دارد و بازی جزء مهم این جنبش و حرکت است. انسان برای رشد ذهنی و اجتماعی خود نیاز به تفکر دارد و بازی خمیرمایه تفکر است. در ابتدا بازیچه بشر، مواد و اشیاء خام و طبیعی به دست آمده از طبیعت بود. قطعه ای سنگ، به دست گرفتن آن، حرکت دادن آن و سرانجام غلتاندن یا پرتاب آن همه نوعی بازی محسوب می شد. رشد ذهنی یا اجتماعی انسان و تسلط پیش رونده او بر طبیعت، امکان دست کاری در اشیاء طبیعی را به وجود آورد و از این زمان اشیاء به خواست انسان تغییر شکل دادند تا بتوانند اندیشه او را در شکل دهی به بازی غنای بیشتری بخشند و روح او را راضی تر گردانند. از این زمان ها آثاری در دست است. حجاری های روی دیواره غارها و تشابه آن ها با مواد مورد نیاز بازی به برداشت ما از قدمت بازی ارزشی بیشتر خواهد بخشید.

تعریف بازی

هر نوع ورزش یا فعالیتی که توسط کودکان به منظور تفریح و تفنن انجام گیرد، بازی نامیده می شود. مربیان ورزشی از بازی تلقی جامع تری دارند. آن ها معتقدند که «بازی، عبارت است از آن نوع فعالیتی که با میل و اختیار در اوقات فراغت فراغت انجام می شود».برخلاف نظریات گذشتگان که بازی را تنها وسیله ای برای صرف انرژی مازاد بدن می دانستند، کودکان به هنگام بازی بخشی از نیروی فکری و بدنی خود را به کار می گیرند و بازی را بخشی از زندگی عادی خویش به حساب می آورند، ولی نباید فراموش کرد که در این نوع فعالیت ها کودک به هیچ وجه خود را مجبور به انجام آن احساس نمی کند و از آن لذت می برد.

در فرهنگ نامه «و بستر» بازی به صورت های ذیل تعریف شده است:

الف) حرکت، جنبش و فعالیت به مثابه حرکت عضلات.

ب) آزادی یا محدوده ای برای حرکت یا جنبش.

ج) فعالیت یا تمرین برای سرگرمی، تفریح یا ورزش.

فواید بازی

بازی فواید بسیار دارد که می توان آن ها را به اختصار در سه بخش بیان کرد.

۱) جسمانی

۲) عقلانی

۳) اجتماعی و عاطفی

فعالیت های دسته جمعی در بازی ها به کودکان کمک می کند تا به بیان احساسات و مکنونات قلبی که از روح لطیف و بی آلایش آن ها سرچشمه می گیرد، بپردازند. هیجانات، کمبودها و ترس های خود را از دل بیرون بریزند و به فراموشی بسپارند. کودکی که به هنگام بازی قایم باشک، برای یافتن دیگران حتی به بیغوله های تاریک سر می کشد و در مکان ها و زیر سقف های متروکه تنها به جستجو می پردازد در واقع به طور غیرمستقیم ترس های موهومه کودکانه را از تاریکی و تنهایی، از وجود خود دور می سازد. کودکان قادر نیستند که آنچه را احساس می کنند به طور روشن و واضح بیان کنند. ترتیب دادن بازی های نمایشی و همچنین استفاده کودکان از ابزار و وسایل بازی های فردی در بیان احساسات و افزایش خزانه لغات و مفاهیم کلمات آن ها را کمک خواهد کرد.پژوهش های روانشناسی و تعلیم و تربیتی نشان می دهد که آغاز رشد آفرینندگی و ایجادگری در کودکان در سنین آمادگی پیش از دبستان است. در این سن، فعالیت کودک نسبت به دوران خردسالیش، تغییر می یابد و روابط جدیدی میان تفکر و عمل وی پدید می گردد.

بازی، عمده ترین شکل فعالیت کودک و مناسب ترین آن برای بروز و رشد استعداد ایجادگری او به شمار می رود. بازی در کودک تحول ایجاد می کند. بازی نقش بزرگی در زندگی و رشد کودک دارد. ضمن بازی بسیاری از خصوصیات مثبت آنان پرورش می یابد. اخذ نتایج تربیتی مطلوب از بازی به میزان زیادی وابسته به کاردانی مربی و آموزگار، آشنایی او با حیات و خصوصیات سنی و خود ویژگی های خردسالان، رهبری صحیح و مطابق با اسلوب بازی های گوناگون است. تامین خوشبختی کودکان، وظیفه ای مقدس و شریف برای انجام این وظیفه است. برای این کار باید قبل از هرچیز در دبستان ها، همه گونه شرایط رشد و پرورش کودک فراهم شود، باید کودکان را گرامی داشت، به آن ها توجه کامل کرد، عاقلانه و ماهرانه در تعلیم و تربیتشان کوشید.لذا در راستای تقویت مهارت خواندن و رفع اختلالات یادگیری دانش آموزان بازی های آموزشی برای پایه های اول تا پنجم دبستان پیشنهاد می شود.

نقش بازی در زندگی کودک

بازی به طور عام و بازی های پرورشی به طور خاص در کودکان از اهمیت ویژه ای برخوردار است . بسیاری از والدین می پندارند که بازی تنها با هدف گذراندن وقت برای کودک و ایجاد سر گرمی برای او طرح ریزی می شود . در صورتی که می توان گفت سهم عظیمی از هویت و تجارب کودک دراین بازی ها کسب می شود. کودک در بازی نقش های مختلف را تجربه می کند و خود را در شخصیت های متفاوت با وظایف خاص آن تجسم می کند . حتی در تخیل خود با دوستان خیالی خود ارتباط برقرار می کند و هر گونه وقایع محیطی را در ارتباطات خیالی خود تجربه می کند. احترام به تخیلات کودک و همراه شدن با احساسات او به نوعی احترام به شخصیت اوست. کودک در این هم احساسی ها هویت و خود پنداره خود را شکل می دهد و در صورت احساس ارزشمندی تخیلات خود ، در مورد شخصیت و نفس خویش احساس ارزش می کند. شاید آجرهای بازی خانه سازی یا خانه های عروسکی، ازمد افتاده و قدیمی به نظر بیایند اما به واسطه طبیعت بی ساختار و باز خود، اجازه می دهند تخیل کودک آنها را به هرسو که مایل است به پرواز درآورد. به طوری که یک کارتن خالی ماشین لباسشویی می تواند سفینه فضایی، زیردریایی یا قطار باشد .

لذا بازی برای کودک صرفا سرگرمی نیست . دنیایی از یادگیری ، کسب تجربه، استقلال، ساخت عزت نفس، و زمینه سازی برای گسترش زبان ، و یافتن مهارت های اجتماعی است. در بازی کودک احترام به دیگری ، کنترل خشم ، صبر ، هم احساسی و حتی نمایی از محاسن و معایب نقش های مختلف را می آموزد .در بیان سیره پیامبر اسلام (ص) آمده است که ایشان با کودکان مانوس می شدند و در بازی آنها شرکت می کردند . ایشان آنچنان متواضع و همساز با کودکان بودند که هر گاه ایشان را می دیدند اجازه عبور به ایشان نمی دادند .

بازی های پرورشی

یکی از مهمترین انواع بازی که میتوان به آن اشاره کردبازیهای پرورشی می باشد. بازیهای پرورشی در دوره ابتدایی به عنوان فرایندی منظم در نظر گرفته می شوند که هدف آنها هدایت رشد جسمانی و روانی و یا به طور کلی رشد همه جانبه شخصیت کودکان در جهت کسب و درک معارف و هنجارهای مورد پذیرش جامعه و همچنین شکوفایی استعدادهای آنها می باشد.

اهداف بازی های پرورشی:

1- ایجاد شادابی و شور و نشاط و سرگرم ساختن افراد

2 - رفع خستگی و برطرف کردن کسالت

3- تقویت قوای حسی (بویایی، بساوایی، شنوایی، بینایی و ...)

4- تقویت قوای روحی (فکر، هوش، حافظه و ...)

5- ایجاد تقویت روحیه اشتراک مساعی و همکاری و مشارکت جویی در افراد

6- عادت دادن افراد به نظم و ترتیب و اطاعت از مقررات

7- آزمایش توانایی های جسمی و فکری وسنجش میزان استعداد افراد

8- تقویت قدرت ابتکار افراد و برانگیختن ذوق های هنری در آنان

9- تقویت قوای جسمی و عضلات و انئدام های بدن

10- تقویت قدرت استقامت و پشتکار در افراد

11- ایجاد روحیه رقابت و مبارزه ی سالم در افراد

12- تعلیم و تمرین مفاد و مواد آموزشی و مهارت های لازم

13- آشنا ساختن افراد با پیروزی و شکست و تمرین این که در موفقیت و پیروزی ها مغرور و دل شکسته و مایوس نشود و طعم هر دو مورد را که در زندگی زیاد پیش می آید بچشند.

14- و در یک کلام تمرین همه آنچه که در زندگی اجتماعی و نیز در طی مسیر تکامل لازم است فرد بداند و عمل نماید.