آزادی از منظر لیبرالیسم و مارکسیسم
آزادی از منظر لیبرالیسم و مارکسیسم
مقاله مورد نظر که توسط مروارید آهوری و همکاران ( سید محمد هاشمی و مقصود رنجبر ) نگارش یافته است ، به بررسی مقایسه و تعیین جایگاه مفهوم آزادی در دو ایدئولوژی غالب قرن بیستم یعنی لیبرالیسم و مارکسیسم می پردازد . این بررسی با تمرکز ویژه بر دسته بندی معروف آیزایا برلین از آزادی به دو نوع آزادی مثبت و منفی و همچنین دیدگاه های کارل مارکس انجام می شود .
محور های اصلی و نتیجه گیری در مقاله
مقاله با این پرسش شروع می شود که چرا رویکرد لیبرالیست ها و مارکسیست ها به آزادی و حقوق اساسی افراد با وجود تجربه تاریخی قرن گذشته تا این حد متفاوت بوده است ؟
این تفاوت ریشه در جهان بینی متفاوت این دو اندیشه درباره مقوله آزادی دارد .
آزادی منفی ( لیبرالیسم )
آنچه لیبرال ها بر آن تاکید دارند ، مطابق با تحلیل برلین مفهوم آزادی منفی است .
آزادی منفی به معنای آزادی از موانع و مداخله بیرونی است ؛ یعنی حوزه ای که فرد می تواند بدون دخالت قدرت سایر افراد اعم از دولت و نهاد های خصوصی به انتخاب و عمل بپردازد .
مقاله بر این نظر است که بر اساس تجربه تاریخی برداشت منفی از آزادی ، تضمین کننده اراده آزاد افراد و حقوق اساسی آنهاست.
آزادی مثبت ( مارکسیسم )
در نقطه مقابل ، برداشت مارکسیست ها از ایده آزادی به آزادی مثبت تعبیر می شود .
آزادی مثبت به معنای آزادی برای خودشکوفائی یا تحقق هدفی جمعی است . این مفهوم اغلب شامل ایده است که فرد باید به صورت فعال در کنترل خود یا جامعه خود باشد و موانع داخلی یا ساختاری ( مانند نابرابری های اقتصادی) که مانع از تحقق توانایی های شان می شوند ، برداشته شوند.
مارکسیسم آزادی را در گرو رهایی انسان از استثمار و بیگانگی طبقاتی و رسیدن به خودآگاهی و حاکمیت بر بر های اجتماعی می داند .
نتیجه گیری مقاله
نویسندگان با نگاهی به تجربه نظام های لیبرال و مارکسیستی در سده اخیر نتیجه می گیرند که تعبیر مثبت از آزادی می تواند به نفی اراده آزاد افراد و نهایتا نوعی استبداد منجر شود .
به عبارت دیگر تاکید مطلق بر آزادی مثبت و تلاش برای تحقق هدفی آرمانی ( جامعه بی طبقه یا خودشکوفائی اجباری ) توسط دولت یا یک حزب در عمل می تواند به سلب آزادی های فردی و منفی بیانجامد .
لذا مقاله به طور ضمنی ، برداشت آزادی منفی ( که منطبق بر اندیشه لیبرالیسم است ) زا به عنوان مبنایی مطمئن تر برای تضمین حقوق و آزادی های اساسی شهروندان در عمل معرفی می کند .