معرفی سبک هندی

سبک شعر هندی :

انقلاب اجتماعی دیگری که باعث تغییر سبک شد حکومت سلسله صفوی است که جهان بینی شیعی داشتن. تغییر مذهب و رواج شیعه از عوامل مهم در تغییر تفکر و بیان یعنی تغییر سبک است. بدیهی است که نباید پنداشت که بدین ترتیب ادبیات دوره صفوی صرفا ادبیات مذهبی است، زیرا روا بط بین علت و معلول در مسائل اجتماعی و فرهنگی پیچیده و بغزنج و غالبا غیر مستقیم است. ایران در زمان صفویه تجدید حیات کرد و به عظمت و رفاه ا قتصادی رسید. سبک هندی از اوایل قرن یازدهم تا ا واسط قرن دوازدهم به مدت 150 سال در اد بیا ت فارسی رواج داشت.

اشاره ای به عوامل پیدایش سبک هندی

1. مذهب

حکومت صفویه ایدئولوژی مذهبی شیعه را ترویج می کرد و به شعر مدحی و درباری توجه نداشت. لذا شاعران به دنبال قصیده و شعر مدحی نرفتند. علاوه بر این به شعر عاشقانه و زمینی هم بهایی نمی داد و از طرف دیگر با آموزه های سنتی عرفانی علی القا عده در تضاد بود. از این رو توجه شاعران به امور جزئی و پند و اندرز و تو صیف و بیان امور طبیعی و تبدیل موضوعات کهن به مضامین تازه و در حقیقت بازسازی ا ندرزها و تمثیل های کهن در زبانی جدید معطوف شد. بیرون آمدن شعر از دربار و از بین رفتن طبقه شاعران درباری در معنای قدیمی و سنتی آن باعث شد که همه ا صنا ف حق ادعای شاعری بیا بند زیرا دیگر شعر و شاعری در انحصار طبقه خاصی نبود و شاعر بودن شرایط خاصی از قبیل فضل و آشنایی با ادب عرب و عجم نداشت.

2. سفر به هند

عدم در آمد از شعر مدحی باعث شد ک شاعران جهت امرار معاش یا ثروت ا ندوزی به دربارهای هند روی آوردند. زیرا آنجا هنوز به آیین قدیم بازار قصیده و مدح رونق داشت. شاعران به طلب پول و به اصطلاح نظامی عروضی در طلب « انتجاع » به هند می رفتند و در دربارهای آنجا به مقام ملک ا لشعرایی دست می یافتند و پس از کسب شهرت و ثروت معمولا به ایران باز می گشتند. آشنایی با تفکرات هندوان و معارف آنان هم شاید تا حدودی در تغییر سبک دخیل بود.

باید توجه داشت که در این دوره فرهنگ ایران نسبت به فرهنگ هند، فرهنگ برتر بود و بر طبق اصول جامعه شناسی این فرهنگ فروتر یعنی فرهنگ هندی بود که از فرهنگ ایرانی تاثیر می پذیرفت.

3. توسعه اصفهان

اصفهان که پایتخت و محل اجتماع شعرا و فضلا بود توسعه بی سابقه ای یافت و تبدیل به مادر شهر و به اصطلاح متروپولیتن (Metropolitan ) گشت. حتی می توان گفت که اصفهان در آن زمان شهری صنعتی بود و در آن کارخانه های متعدد قالی که اصفهان در آن زمان شهری صنعتی بود و در آن کارخا نه های متعدد قالی با فی و شیشه گری و کاشی سازی ... مشغول به کار بودند.

صائب می گوید:

در کارخانه ای که ندانند قدر کار از کار هر که دست کشد کاردان تر ا ست

به جز اصفهان شهرهای دیگر ایران هم رشد و توسعه و شور و جنبشی یافتند. مثلا کا شان از مراکز مهم شاعران و هنرمندان و دانشمندان بود. هنوز از کاروانسرا ها و پل ها و مدرسه ها و راه های دوره صفوی چیزی باقیست. اوج رشد ا قتصادی و شهر سازی در دوره شاه عباس کبیر ا ست.

4- رفاه اقتصادی

رفاه اقتصادی مردم در دوره صفویه و آباد ا نی شهرهای ایران و رونق تجارت(تجارت خارجی، روابط پولی، واردات و صادرات) و کسب و کار این امکان را برای همه مردم پدید آورده بود که هر کس به وسع خود به نحوی به امور فرهنگی از جمله ادبیات و شعر و شاعری هم بپردازد. در تاریخ ها و سفرنامه های این دوره از قهوه خا نه های اصفهان سخن گفته اند که شاعران در آنجا جمع می شدند و به مشاعره و مناظره و نقد ادبی می پرداختند و گاهی شاه نیز در این محافل حضور می یا فته است.

5- علاقه شاهان صفوی به فرهنگ

هر چند شاهان صفوی در نفوذ زبان ترکی در ایران سهم فراوان دارند ا ما کم و بیش به زبان فارسی هم کتاب نوشته اند یا شعر گفته اند یا به ادب توجهی نشان داده اند. شاهان صفویه مقام شیخی و رهبری طریقت داشتند و از این رو می باید خود را در مقام فرهنگی والایی نگاه می داشتند و علاوه بر این بار روسای مذهب در تماس نزدیک بوده ا ند و از طرف دیگر رقبایی چون شاهان عثمانی و هندی داشتند که همه به مسائل فرهنگی توجه داشتند. این عوامل باعث شده بود که به طور کلی شعر و شاعری و هنر و معماری مورد توجه قرار گیرد. هنر هایی چون قالی با فی، سفالگری، شیشه سازی، نقاشی، تذ هیب و خوشنویسی در دوران صفویه رشد فراوان یا فتند. بهزاد(زمان شاه اسماعیل) و رضا عباسی(زمان شاه عباس) از مفاخر هنر ند.

ابهام در سبک هندی :

باید بین دو مصراع از طریق تشبیه، ربط معنایی باشد و شرایط این است که این ربط یعنی وجه شبه(یا را بطه لف و نشری) حتی ا لمقدور تازه با شد. کسا نی در این دوره بودند که حکم منتقد ادبی را داشتند و همین که شاعری بیتی می خواند، سابقه مضمون سازی ا و را و ایجاد رابطه را یا وجه شبه را می گفتند و شاعر را متهم به سرقت با تقلید می کردند. کلیم در اشاره به آنان می گوید:

ولی علاج توارد نمی توانم کرد مگر زبان به سخن گفتن آشنا نکنم

البته مصراع محسوس باید تازه باشد و گرنه بی شک موضوع یا مصراع معقول مسلما در اکثر موارد تکراری است به قول صائب:

یک عمر می توان سخن از زلف یار گفت در بند این مباش که مضمون نمانده است

دو شیوه در سبک هندی

شاعران سبک هندی دو گونه اند: ا مثال صائب و کلیم و حزین یعنی بزرگان سبک هندی که اولا ا بیات آنان قابل فهم است یعنی را بطه تشبیهی بین مصراع معقول و محسوس(تبدیل موضوع به مضمون)، معتدل و لطیف است و بین ا بیات آنان به سبک قدما ارتباط ا ست و شعر کم و بیش وحدت موضوعی یا ارتباط عمودی دارد. و ثالثا بسامد ا بیا تی که ساختار سبک هندی داشته باشد در شعر آنان خیلی زیاد نیست. دوم شاعرانی که به آنان خیال بند و رهروان طرز می گویند که معمولا معروف نیستند و سبک هندی را به سوی ا فول بردند. ا ولا بنای شعر آنان بر تک بیت است و ثانیا بسامد ا بیات هندی در آنها بسیار زیاد است و ثالثا فهم رابطه دو مصراع آنان دشوار است و رابعا در زبان سهل ا نگارند.

معروفترین شاعران سبک هندی

1- کلیم کاشانی یا همدانی

2- میرزا صائب اصفهانی یا تبریزی

3- عبد ا لقادر بیدل دهلوی

4- شاعر معاصر استاد محمد سهرابی

مختصات سبک هندی

1-رو آوردن طبقات مختلف مردم به شعر- که عمده تحصیلات ادبی نداشتند- باعث شد که زبان کوچه و بازار به شعر راه یا بد و از این رو خون تازه ا ی در زبان شعر دمیده شد. از طرفی وسعت دایره واژگان شعر گسترش یافت و از سوی دیگری بسیار از لغات ادبی قدیم از صحنه شعر رخت بر بست به نحوی که می توان گفت زبان از لغات ادبی قدیم از صحنه شعر رخت بر بست به نحوی که می توان گفت زبان شعر سبک هندی، زبان جدید فارسی است و دیگر از مختصات زبان قدیم مخصوصا سبک خراسانی در آن خبری نیست.

2- فکر: شعر هندی شعری معنی گراست نه صورت گرا و شاعران به معنی بیشتر توجه دارند تا به زبان. به قول یکی از اد با هیچ معنا و مضمونی در جهان نیست که در شعر صائب نیامده باشد. او از گل قالی، تند باد بیا بان و تبخال مضمون ساخته است.

شعر سبک هندی شعر مضمون است نه موضوع، اما از آنجا که حد موضوعات رسمی ادبی شکسته شده است، هر موضوعی می تواند در ادبیات مطرح شود و این نهایه به سود ادبیات فارسی تمام شده است.

3- ادبیات: در سبک هندی چندان به بدیع و بیان توجه نمی شود. البته تشبیه اساس هندی است اما از دیگر امور بدیعی و بیا نی جز به صورت طبیعی و تصادفی خبری نیست زیرا شعرای سبک هندی شعر مضامین اعجاب انگیز و ایجاد رابطه های غریب است.