مقایسه کلی مدیریت شهری ایران و آمریکا

مقایسه کلی مدیریت شهری ایران و آمریکا

مهدی افشون

۱. مدیریت شهری در ایران

مدیریت شهری در ایران عمدتا بر پایه نظام متمرکز با اختیارات نسبتا محدود برای شوراهای محلی بنا شده است. 

نهاد اصلی: شهرداری و شورای اسلامی شهر. 

ساختار قدرت: شوراهای اسلامی شهر (که منتخب مردم هستند) وظیفه نظارت بر عملکرد شهرداری و تصویب بودجه و طرح های تفصیلی را دارند، اما شهردار معمولا از سوی شورا انتخاب می شود و در عین حال، تحت تاثیر و نظارت مستقیم وزارت کشور و دولت مرکزی قرار دارد. 

تامین مالی: وابستگی شدید به عوارض محلی، صدور پروانه ها، و درآمدهای ناپایدار ناشی از پروژه های عمرانی (مانند فروش تراکم یا تغییر کاربری). این وابستگی اغلب منجر به عدم استقلال مالی شهرداری ها می شود. 

برنامه ریزی: طرح های جامع و تفصیلی توسط نهادهای فرادستی (اغلب دولت یا نهادهای استانی/شهری) تهیه و تصویب می شوند و اجرای آن ها توسط شهرداری صورت می گیرد. 

۲. مدیریت شهری در آمریکا

مدیریت شهری در آمریکا بر پایه نظام غیرمتمرکز و فدرال استوار است، که در آن دولت های محلی (شهرها و شهرستان ها) از سطح بالایی از استقلال برخوردارند. 

نهاد اصلی: شورای شهر (City Council) یا مجمع شهر (Town Meeting) و شهردار (Mayor). 

ساختار قدرت: دو مدل اصلی حاکمیت وجود دارد: 

۱.سیستم شهردار-شورایی (Mayor-Council System): 

رایج ترین مدل که در آن شهردار قدرت اجرایی قوی دارد و شورا وظیفه قانون گذاری محلی را بر عهده دارد. 

۲.سیستم مدیر اجرایی- شورایی (Council-Manager System): 

در این مدل، شورا انتخاب می شود و یک مدیر اجرایی حرفه ای (که توسط شورا استخدام می شود) وظایف روزمره را مدیریت می کند و شهردار اغلب یک نقش تشریفاتی دارد. 

تامین مالی: استقلال مالی بیشتری دارند. منابع اصلی شامل مالیات بر املاک (Property Tax) است که منبعی پایدار و قابل پیش بینی است، علاوه بر کمک های دولتی ایالتی و فدرال. 

برنامه ریزی: برنامه ریزی شهری (مانند کاربری اراضی، تراکم ساختمانی) عمدتا توسط نهادهای محلی و با مشارکت گسترده شهروندان انجام می شود. 

مقایسه دو کشور ایران و آمریکا در حوزه های کلیدی

 ۱.سطح تمرکز

در ایران: متمرکز (نظارت شدید دولت مرکزی) 

در آمریکا: غیرمتمرکز (استقلال بالای محلی) 

۲. منبع درآمد اصلی

در ایران: عوارض، صدور پروانه، فروش تراکم 

در آمریکا: مالیات بر املاک (Property Tax) 

۳. نقش شورا

در ایران: نظارتی و تصویب کننده بودجه/طرح ها 

در آمریکا: قانون گذار محلی و تعیین کننده سیاست ها 

۴. استقلال شهردار

در ایران: وابسته به شورا و نظارت وزارت کشور 

در آمریکا: قدرت اجرایی بالا (بسته به مدل حاکمیت) 

۵.مشارکت مردمی

در ایران: عمدتا از طریق انتخابات شورا، مشارکت مستقیم محدودتر در برنامه ریزی 

در آمریکا: قوی؛ از طریق جلسات عمومی، لایحه، و شهرسازی مبتنی بر اجتماع (Community Planning) 

۶. توسعه شهری

در ایران: گرایش به پروژه های بزرگ و درآمدزا (تراکم فروشی) 

در آمریکا: گرایش به پایداری، توسعه با محوریت حمل و نقل عمومی (TOD)، و حفظ محلات قدیمی 

نتیجه گیری

مدیریت شهری در آمریکا به دلیل ساختار فدرالی و استقلال مالی قوی تر، انعطاف پذیری بیشتری در پاسخگویی به نیازهای خاص هر شهر دارد و تامین مالی آن بر پایه منابع پایدارتر (مالیات بر املاک) است. در مقابل، مدیریت شهری در ایران با وجود وجود شوراها، همچنان از ساختار متمرکز تاثیر می پذیرد، و وابستگی به درآمدهای غیرپایدار عمرانی، چالش های زیادی برای پایداری مالی و اجرای طرح های بلندمدت ایجاد می کند.