از شمشیر تا سلاح و بازگشت به سنت های کم خطر
بسمه تعالی
سید عباس البوشوکه
نویسنده و پژوهشگر
دانشجوی روانشناسی عمومی
موضوع مقاله
دگرگونی اقتدارگرایی نمادین در فرهنگ عرب خوزستان از شمشیر تا سلاح و بازگشت به سنت های کم خطر
مقدمه
فرهنگ و رسوم در جوامع عشایری و طوایف عرب روابط پیچیده ای با هویت تاریخ و نمایش اقتدار دارند که تحول رفتارهای اقتدارگرایانه در مراسمات عربی خوزستان از نمایش قدرت با شمشیر و رقص های آیینی قدیم تا ظهور شلیک سلاح در مراسمات که منجر به مرگ بسیاری و خسارات جبران ناپذیری شده است
امروزی این رسم غلط با فراگیری شدند تبدیل به فرهنگ غلط که برای نسل های دیگر هم درحال منتقل شدن است
تحلیبی که با پیشنهادهای کارآمد تر از برخورد های قانونی چرا که تاکنون این موضوع که توان بسیار زیادی را از نیروهای انتظامی گرفته ! حل نشده و گاها بیشتر حتی گرانی مهمات در بازار سیاه هم هنوز تاثیر بر کاهش رسم غلط نشده است
شیوه ای که بخواهیم اشاره کنیم کم خطر با استفاده از شمشیر لباس عربی تحزیم و اسب سواری و ورزش تیراندازی اعم از تراپ اهداف پروازی که با سلاح شکاری با خود ترویج ورزش و تفریح شکار نوعا بسیار بر این روند تخلیه درونی در عشایر خواهد شد
در اینجا سعی دارم با الگو گرفتن از فرهنگ یمنی–عمانی در حال شکل دادن به یک هویت تازه اما اصیل در خوزستان است.
همچنین وجود میراث بسیار زیبا لذت بخش و ریشه در تاریخ خوزستان و آن اسب سواری باشد را در این رابطه شرح بدهم
تمایز بنیادی میان فرهنگ و رسم در جوامع عشایری عرب بر این اساس در طوایف عرب خوزستان فرهنگ شجاعت غیرت و همبستگی قبیله ای با اقتدار طی نسل ها ثابت مانده اما شیوه بروز این فرهنگ با گذر زمان تغییر یافت به طوری که روزگاری شمشیر رقص چوبیه و آیین های حماسی ابزار نمایش قدرت بودند اما امروز برخی مراسم ها دچار تغییر شده و گاهی به جای شمشیر سلاح گرم در میان افراد استفاده و این رفتار اگرچه برگرفته از ارزش فرهنگی «نمایش اقتدار» اما ذاتا رسم غلط و ضررهای جبران ناپذیری در جامعه امروز ایجاد کرد و بخشی از فرهنگ اصیل را تبدیل به یک نوع بحران فرهنگی کرده است
از شمشیر تا سلاح گرم : تحول ابزار ثبات فرهنگ تحلیل روان شناختی و جامعه شناختی این تغییر نشان می دهد که نیاز به نمایش هویت و قدرت در همه دوران ها یکسان باقی مانده است، اما ابزار تغییر کرده است.
در گذشته: شمشیر نماد شجاعت بود رقص عربی همراه با شعرهای حماسی نمایش هماهنگی قدرت و افتخار بود آیین ها جنبه ی هنری و کنترل شده داشتند
اما با ورود سلاح گرم به زندگی مدرن و دسترسی آسان تر آن برخی جوانان آن را به عنوان ابزار جدید نمایش قدرت برگزیدند جذابیت صدا ظاهر یا حس «اقتدار سریع» باعث تقویت این رفتار شده با این حال این گونه اقتدارگرایی از نظر فرهنگی ریشه ندارد و برخلاف سنت های اصیل خطرات ناکارآمد و ناخواسته ایجاد می کند.
ریشه لذت و انگیزش روانی در رفتارهای اقتدارگرایانه
از نگاه روان شناختی، نمایش قدرت—چه با شمشیر و چه با سلاح—ریشه در سه انگیزش دارد: هویت یابی: فرد با اجرا در جمع احساس تعلق و ارزش می کند. اقتدار نمادین: انسان از دیرباز تمایل به نشان دادن قدرت دارد نمادی برای اعتمادبه نفس و جایگاه اجتماعی. محرک های حسی: صدای سلاح برق شمشیر یا هیجان لحظه باعث ترشح آدرنالین می شود. اما تفاوت اساسی اینجاست که شمشیر محرک کنترل شده و ایمنی دارد ولی سلاح گرم محرک غیرقابل پیش بینی و خطرناک بنابراین اگر همان حس هویت و اقتدار از طریق شمشیر یا آیین های سنتی تامین شود نیاز روانی به انتخاب روش های پرخطر کمتر می شود.
احیای شکل های کم خطر اقتدارگرایی با: شمشیر و رقص عربی با اسب جهت تخلیه روانی ناشی از این پدیده بازگشت به سنت های اصیل عربی نه تنها به دلیل هویت مندی بلکه به دلیل کاهش خطر و افزایش زیبایی شناسی مراسم اهمیت دارد.
شمشیر برخلاف سلاح گرم: کاربرد آیینی دارد کنترل شده است جنبه تاریخی و هنری دارد خطر آن بسیار محدود است موجب احترام عمومی می شود ترکیب این نماد با: اسب سواری (نماد نجابت و شهامت) لباس عربی (نماد وقار و اصالت) «اقتدار قابل احترام» تولید می کند نه «اقتدار پرخطر». الهام گیری از یمن و عمان: شکل گیری اقتدارگرایی زیبایی شناختی جدید در سال های اخیر استفاده از خنجرهای تزیینی تحزیم (بستن شال دور کمر) و کمربندهای سنتی که در یمن و عمان رایج اندو در میان عرب های خوزستان دیده می شود. در فرهنگ عمانی–یمنی: خنجر سلاح جنگ نیست نماد هویت که کودکان تا بزرگان آن را حمل می کنند و نوعی نشان بلوغ افتخار و اصالت است
جلوه تزیینی و زیبایی شناختی دارداین الگو در خوزستان نیز به زیبایی در حال تکرار که با بستن چفیه دور کمر (متحزم شدن) و استفاده از خنجرهای تزیینی نوعی اقتدارگرایی نمادین و آراسته را ایجاد کرده و اقتداری که هم مردانه و هم فرهنگی بدون اینکه هیچ گونه خطر واقعی ایجاد کند.
لباس عربی از رسم مناسبتی تا هویت روزمرهلباس عربی—دشداشه عگال چفیه—در خوزستان از گذشته تا امروز بخشی از هویت عرب ایرانی بوده که ابتدا این لباس در مناسبت هایی مانند عید فطر و جشن های بزرگ پوشیده می شد اما امروز تبدیل به یک هویت جمعی فراگیر شده و این روند نشان می دهد که فرهنگ را می توان به روز کرد و توسعه داد که برای نسل های آینده بازآفرینی بی آنکه اصالت آن از بین برود.
مسیر آینده ایمن و اصیل✓اگر جامعه عرب خوزستان رسم نمایش اقتدار را از «سلاح» به «شمشیر اسب سواری لباس عربی و نمادهای یمنی–عمانی» منتقل کند، دستاوردهای زیر حاصل می شود: کاهش چشمگیر خطرات جانی افزایش زیبایی وقار و جذابیت مراسمات تقویت هویت عربی اصیل و تاریخی احیای فرهنگ به جای جایگزینی رفتارهای پرخطر افزایش پذیرش اجتماعی در تمامی نسل ها ایجاد الگویی سالم برای جوانان در حقیقت این تغییر نوعی بازگشت باشکوه به ریشه ها همراه با مدرن سازی رفتارها ترکیبی از اصالت زیبایی و امنیت خواهد شد