تاثیرات شناختی و رفتاری کار با هوش مصنوعی

باسمه تعالی

خلاصه مقاله مجله کسب وکار هاروارد با موضوع:

تاثیرات شناختی و رفتاری کار با هوش مصنوعی (نویسنده: David Rock)

این مقاله بررسی می کند که هنگام استفاده از هوش مصنوعی، خصوصا برای انجام وظایفی که پیش از این با تفکر و ذهن انجام می دادیم، چه چیزهایی را ممکن است فدای راحتی و کارایی کنیم؟هوش مصنوعی و ابزارهای مبتنی بر آن می توانند بسیاری از کارهای زمان بر، تکراری یا پیچیده را با سرعت و دقت زیاد انجام دهند. این یعنی صرفه جویی عظیم در زمان و انرژی ذهنی. به همین دلیل، شکاف بزرگی در بهره وری مشاهده می شود، بین کسانی که هوش مصنوعی را خوب به کار می گیرند و کسانی که اصلا از آن استفاده نمی کنند. 

تاثیرات شناختی و رفتاری

نویسنده با ارجاع به یافته ها و اصول علوم اعصاب هشدار می دهد که اعتماد زیاد به هوش مصنوعی برای انجام کارهایی که پیش تر ذهنی بودند، ممکن است منجر به تضعیف توانایی های شناختی و ذهنی مهمی شود. برخی از این پیامدها عبارتند از:

* کاهش کیفیت توجه: وقتی اجازه می دهیم AI کارها را برایمان انجام دهد، ذهن ما فرصت نمی کند توجه عمیق و تمرکز جدی روی مسئله داشته باشد. 

* کاهش فعالیت عصبی گسترده: یعنی مغز کمتر تمرین می کند؛ کم تر مسیر عصبی ساخته می شود و تقویت می گردد؛ نتیجه: توانایی تحلیل، خلاقیت، تفکر عمیق کاهش می یابد.

* از بین رفتن یا کم رنگ شدن لحظات بینش: آن لحظاتی که در آن مغز از دل درگیری با مسئله به یک ایده ناب یا راه حل خلاقانه می رسد؛ این لحظه ها با اتکا همیشگی به AI به مرور ناپدید می شوند.

* کاهش فرصت برای یادگیری عمیق و ساخت مهارت و تجربه شخصی: وقتی AI «فکر کند»، ما کمتر تمرین می کنیم؛ بنابراین «درگیری ذهنی»، «تلاش فکر» و «خطا + اصلاح» که منجر به تجربه و یادگیری واقعی می شود حذف می شوند.به بیان خلاصه تر وقتی ما کارهای ذهنی را به AI «برون سپاری شناختی (cognitive offloading)» می کنیم، ممکن است قابلیت های ذهنی ای که باعث می شوند ما خوب فکر کنیم یعنی همان «stuff of thought» را از دست بدهیم.

تفاوت در «نحوه استفاده از AI» مهم است:

مقاله تاکید می کند که مسئله فقط استفاده یا عدم استفاده از AI نیست، بلکه چگونگی استفاده است. دو رویکرد متفاوت وجود دارد:۱ AI به عنوان جایگزین تفکر: یعنی استفاده از AI برای انجام کامل کارهای شناختی، بدون دخالت ذهن انسان. در این حالت، «عمق» کار تحلیل و فکر تضعیف می شود؛ مهارت هایی مثل قضاوت، تفکر انتقادی، خلاقیت، پالایش ایده ها و یادگیری واقعی آسیب می بینند. ۲ هوش مصنوعی به عنوان تسهیل کننده یا همراه تفکر: استفاده از AI برای کمک به ساختاردهی فکر، شفاف سازی هدف، چارچوب دادن به تصمیم، آزمودن سناریوها، تکرار و بازبینی. در این مدل، AI ذهن را تنبل نمی کند، بلکه ظرفیت آن را گسترش می دهد و در عین حال «اصالت تفکر انسانی» را حفظ می کند.

جمع بندی

اگر بخواهیم AI جای «تفکر واقعی ما» قرار گیرد، ممکن است آنچه ما را انسان می کند یعنی تفکر، خلاقیت و یادگیری را کم کم از دست بدهیم. اما اگر AI را ابزاری بدانیم برای تقویت و گسترش ذهن خودمان، می تواند به ما کمک کند بدون اینکه نفس «تفکر انسانی» را فدا کنیم. «عادات شناختی» مانند توجه، تامل، درگیری ذهنی، تلاش برای حل مسئله که باعث یادگیری عمیق و شکل گیری مهارت می شوند، بسیار مهم اند. حذف مداوم این عادات به قیمت راحتی، ممکن است به فرسودگی توانایی های شناختی منجر شود. بنابراین، تصمیم واقعی این نیست که «آیا از AI استفاده کنیم یا نه؟» بلکه این است که «چطور از AI استفاده کنیم بدون این که جوهره تفکر انسانی را از دست بدهیم؟»

🔰 کانال حکومت الکترونیک (در پیام رسان بله):

https://ble.ir/electronicgovernment (آدرس در صفحه مرورگر کپی شده یا در پیام رسان بله جستجو شود)

🔰 کانال موسسه مشاوره مدیریت نگاه (در پیام رسان تلگرام):

https://t.me/Institute_Consulting_Negah

منبع

 What’s Lost When We Work with AI, According to Neuroscience by David Rock. December 1, 2025