ارتش بریتانیا در عصر هوش مصنوعی؛ از بومن تا مورفئوس

باسمه تعالی

در عصری که میدان نبرد دیگر محدود به توپ و تانک نیست و «اطلاعات» به عنوان عامل تعیین کننده موفقیت در جنگ مطرح می شود، سیستم های ارتباطی و اطلاعاتی تاکتیکی نقش بسیار حیاتی می یابند. برای ارتش بریتانیا، بومن (Bowman)، سامانه ای بود که در اوایل دهه ۲۰۰۰ اثرگذاری خوبی از خود نشان داد و سامانه مورفئوس (Morpheus)، تلاشی است برای پرش به عصر نوین؛ عصری که باید آماده پذیرش سخت افزار، نرم افزار و حتی قابلیت های تحلیلی پیشرفته باشد.

بومن (Bowman)

بومن، جانشین سامانه های آنالوگ قدیمی شد و برای نخستین بار امکان ارتباط رمزنگاری شده، انتقال هم زمان صوت و داده، اشتراک نقشه و موقعیت GPS و مدیریت تاکتیکی اطلاعات میان سرباز، خودرو، رده های مختلف فرماندهی و ستاد را فراهم آورد.

به عبارتی، بومن یک «سامانه C4I / TacCIS» بود؛ سامانه ای برای فرماندهی، کنترل، ارتباطات و اطلاعات. داده و ارتباطات دیجیتال و امن؛ اما معماری اش «بسته» بود و قابلیت گسترده برای افزودن سریع توابع جدید یا نرم افزارهای نوین وجود نداشت. این سامانه، در دوران اوج خود، هزاران وسیله خودرو، بالگرد، پایگاه و پیاده را پوشش داد و در عملیات های نظامی از جمله کوزوو، عراق و افغانستان به کار گرفته شد. اما با پیشرفت فناوری، نیاز به سامانه ای بود که نه فقط ارتباط برقرار کند، بلکه قابل ارتقا، انعطاف پذیر و آماده پذیرش ابزارها و نرم افزارهای مدرن باشد.

مورفئوس (Morpheus)

در پاسخ به نیازهای وزارت دفاع بریتانیا، برنامه ای کلان با عنوان «مورفئوس» تعریف شد که هدف آن، تبدیل سامانه بومن به یک سامانه نسل بعدی با معماری «باز و ماژولار»، مستقل از پیمانکار واحد به معنای امکان رقابت، نوآوری و سازگاری سریع با نیازهای آینده بود.

در چارچوب برنامه «مورفئوس»، زیرپروژه هایی مانند مدیریت میدان نبرد و زیرساخت ارتباطی نوین تعریف شدند تا تجهیزات پیاده، خودروها و ستادها بتوانند با انعطاف و سرعت بالا داده و صوت را تبادل کنند. بنابراین، مورفئوس بنا دارد تا بومن را از سامانه «ثابت و تعیین شده» به سامانه ای تبدیل کند که بتواند به راحتی با فناوری روز همگام شود؛ از رادیوهای نرم افزاری (SDR) تا نرم افزارهای کاربردی و بالقوه، قابلیت هایی مبتنی بر هوش مصنوعی.

نقش هوش مصنوعی در تحولات

در بین اسناد رسمی و گزارش های بازبینی پروژه دیده می شود که سامانه «مورفئوس» با روزآمدکردن زیرساخت ها، معماری باز و امکان «ادغام سریع» فناوری را در نظر گرفته است. بنابراین، اگر فردا نرم افزاری مبتنی بر تحلیل داده پیشرفته (مثلا تحلیل حجم زیاد اطلاعات میدان، پیش بینی وضعیت، تحلیل تهدید، مدیریت طیف یا اولویت بندی داده) تولید شود، سامانه مورفئوس امکان پذیرش آن را دارد. به عبارت دیگر سامانه مورفئوس، «زیرساخت آماده برای هوشمندی» است.

جمع بندی

در شرایطی که جنگ مدرن دیگر صرفا میدان فیزیکی نیست، بلکه میدان داده، ارتباط و تصمیم گیری سریع است، داشتن سامانه ای مانند «مورفئوس» می تواند چند مزیت استراتژیک کلیدی فراهم کند:

* امکان به روز کردن سریع و منظم سامانه با فناوری نوپدید بدون نیاز به بازسازی کامل؛

* امکان ادغام ابزارهای پیشرفته از جمله نرم افزارهای تحلیل داده، سامانه های مدیریت میدان نبرد، نقشه و موقعیت و ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی یا یادگیری ماشین؛

* افزایش تاب آوری در برابر تهدیدات سایبری و جنگ الکترونیک.

سامانه بومن، در زمان خود جهش مهمی در توان ارتباطی و اطلاعاتی تاکتیکی بود؛ انتقال از رادیوی آنالوگ به شبکه دیجیتال امن، داده و صوت، اشتراک نقشه و موقعیت و پشتیبانی از عملیات های پیچیده. اما مورفئوس تلاشی است برای ساختن «پایه نسل بعد»؛ سامانه باز، ماژولار، قابل ارتقا و آماده پذیرش تکنولوژی های نوپدید. هوش مصنوعی در این تحولات، نه قهرمان امروز، بلکه گزینه ای برای فردا است.

🔰 کانال حکومت الکترونیک (در پیام رسان بله):

https://ble.ir/electronicgovernment (آدرس در صفحه مرورگر کپی شده یا در پیام رسان بله جستجو شود)

🔰 کانال موسسه مشاوره مدیریت نگاه (در پیام رسان تلگرام):

https://t.me/Institute_Consulting_Negah

منابع

Ministry of Defence. (n.d.). Morpheus project: Next-generation Tactical Communication and Information Systems (TacCIS). Government of the United Kingdom.

Committee of Public Accounts. (2023). Upgrading the Army’s Tactical Communication and Information Systems (HC 1171). UK Parliament.

RUSI. (2021). Upgrading the British Army’s Tactical Communications: What Next