نگاهی کوتاه به مبحث خیارات در قراردادها

نگاهی کوتاه به مبحث خیارات در قراردادها

امیرحسین صفدری وکیل دادگستری و پژوهشگر علم حقوق

یکی از مهمترین مباحث علم حقوق که قانون مدنی ما هم به آن توجه ویژه ای کرده است مبحث خیارات بوده که به جمع انواع خیار، در قانون و حقوق کشور ما «خیارات» گفته می شود، به زبان خیلی ساده خیار یعنی حق و اختیاری که توسط قانونگذار به هر یک از طرفین قرارداد و یا حتی شخص ثالث در یک قرارداد داده شده است، و یا در ضمن آن قرارداد به نفع طرفین شرط شده که می توانند در صورتی که شرایط خاصی وجود داشته باشد آن عقد لازم را فسخ کنند. بنظر می رسد که کاربرد اصلی خیارات در قانون و علم حقوق برای جلوگیری از ضرر یکی یا دو طرف قرارداد از معامله مورد نظر می باشد.

قانون مدنی ما عقد را در ماده ۱۸۳ تعریف کرده است به این صورت که قانونگذار ما به صراحت بیان می کند: عقد عبارت است از اینکه یک یا چند نفر در مقابل یک یا چند نفر دیگر تعهد بر امری نمایند و مورد قبول آن ها باشد. به زبان ساده تر اگر بخواهم بگویم قرارداد نوشتن یعنی چه باید گفت: قرارداد نوشتن یعنی اراده طرفین برای ایجاد یک اثر حقوقی همراه با پذیرش تعهدات و مسئولیت های پیرامون آن موضوع که مورد توافق طرفین قرار گرفته است.

نکته حقوقی بسیار مهمی که در خصوص فسخ قراردادها مورد اهمیت است این است که در تقسیم بندی عقود مطابق قانون مدنی از جهت امکان فسخ آن و عدم امکان فسخ، می توانیم به عقد جایز و لازم اشاره کنیم.

در تعریف عقد جایز به زبان ساده باید بگویم که عقد جایز: قراردادی است که هر یک از طرفین بتوانند آن را به راحتی فسخ کنند. یعنی رابطه ای که در اثر عقد جایز ایجاد می شود، به گونه ای است که هر یک از طرفین هر زمانی که بخواهند می توانند آن را بدون هیچ علتی بر هم بزنند و برای فسخ و به هم زدن معامله از سوی یکی از طرفین، نیازی به موافقت و یا اعلام به طرف مقابل ندارند. مثل: عقد ودیعه، عقد عاریه، عقد وکالت، عقد مضاربه و... از جمله عقود جایز هستند.

اما در تعریف عقد لازم به زبان خیلی ساده باید بگویم که عقد لازم: قراردادی است که طرفین معامله حق فسخ آن را ندارند، مگر در موارد خاص و مشخص شده که به طرفین آن قرارداد اجازه داده شده این قرارداد را فسخ کنند؛ عقد لازم مثل: عقد بیع، اجاره، مزارعه، مساقات، صلح و ... که از عقود لازم هستند و بدون دلیل هیچ یک از دو طرف حق فسخ آن را ندارند.

خیار یک حق است و به زبان ساده به معنی توانایی برهم زدن عقد لازم از سوی صاحب خیار است، نکته بسیار مهم و ضروری که در خصوص خیارات باید به آن اشاره کنم این است که در هنگام امضا قرارداد ممکن است شما با بحث پذیرش شرط اسقاط کافه خیارات ذیل قرارداد به صورت شفاهی یا ضمنی مواجهه بشوید.

اسقاط به معنی از بین بردن و کافه به معنای تمام و کل است، حال اسقاط کافه خیارات در قراردادها به زبان ساده یعنی از بین بردن تمام خیاراتی که به موجب آنها می توانید قرارداد خود را به صورت یک طرفه فسخ کنید.

اسقاط کافه خیارات معمولا به صورت بندی در قرارداد اصلی آورده می شود یا اینکه بعدا موضوع توافقی جداگانه قرار می گیرد، با امضای قرارداد و پذیرش اسقاط کافه خیارات در قرارداد، دیگر هیچ راهی برای فسخ یک جانبه قرارداد ندارید و حق خود را در این باره به طور کلی از بین می بریم.

نکته خیلی مهمی که باید به آن توجه ویژه ای کرد در بحث قراردادها این است که، از قراردادهای موجود در اینترنت تحت هیچ شرایطی استفاده نکنید، چرا که این قراردادها صرفا جنبه نمایشی و ظاهری دارد و نکات بسیار مهم و ریز قرارداد نویسی که ممکن است برای شما تعهدات سنگینی بیاورد و یا نکات مهمی که جلوی ضرر و زیان را بگیرید، در این نوع از قراردادها اصلا رعایت نشده است و این مسله قطعا به ضرر شما خواهد بود؛ پس تحت هیچ شرایطی از قراردادهای موجود در اینترنت استفاده نکنید و قبل از امضای هر نوع قراردادی با یک وکیل دادگستری مشورت کنید و بدون حضور وکیل دادگستری قرارداد را هرگز و هرگز امضا نکنید تا در آینده از آسیب های احتمالی در امان بمانید.

باید بدانید که در علم حقوق قرارداد یا عقد به عنوان یک سند حقوقی در برابر همه قابل استناد و معتبر است و طرفین با استناد به قرارداد خود نیاز به دلیل بیشتری برای مطالبه تعهدات طرف دیگر ندارند به زبان ساده تر داشتن یک قرارداد خوب یک پشتوانه معتبر در برابر ضررهای احتمالی است. با امضای یک قرارداد تمامی مفاد و بندهایی که در آن ذکر شده است پایه و اساس تفسیر قصد طرفین محسوب شده و معتبر بوده، لذا نقض شروط موجود در قرارداد نه تنها ضمانت آور است بلکه از اعتبار و حمایت قانونی هم برخوردار است.