چرخش در الگوی حضانت پس از طلاق؛ چرا والدین امروز کمتر برای گرفتن حضانت رقابت می کنند؟

یکی از تغییرات قابل توجه در روابط خانوادگی دهه های اخیر، تحول الگوی مطالبه حضانت پس از طلاق است. اگر در گذشته رقابت شدید میان والدین برای گرفتن حضانت کودک امری طبیعی و حتی «انتظار اجتماعی» بود، امروز در بسیاری از پرونده ها والدین تمایل کمتری به پذیرفتن مسئولیت تمام وقت فرزند نشان می دهند. این تغییر نه فقط یک رفتار فردی، بلکه نشانه تحول در ساختار اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه است.

۱. افزایش هزینه های اقتصادی و روانی فرزندپروری

فرزندپروری امروز به طور قابل توجهی پرهزینه تر از گذشته است؛ از هزینه های آموزشی و درمانی گرفته تا تامین مسکن و مراقبت روزمره. والدین در فرآیند طلاق با محدودیت مالی بیشتری روبه رو می شوند و طبیعی است که حضانت تمام وقت را مسئولیتی سنگین و گاه خارج از توان ببینند. همین موضوع یکی از مهم ترین عوامل کاهش رقابت برای حضانت است.

۲. تغییر نقش های جنسیتی و کاهش هویت یابی از طریق والدگری

در الگوی سنتی، «پدر بودن» و «مادر بودن» نقش هایی تعریف شده و حتی ارزش گذارانه بودند. اما با افزایش اشتغال زنان، تغییر سبک زندگی و رشد فردگرایی، والدین کمتر از گذشته خود را ملزم به گرفتن حضانت می دانند. نقش های انعطاف پذیر جدید باعث شده تصمیم گیری درباره حضانت بیشتر بر پایه توانایی واقعی باشد تا فشار فرهنگی.

۳. رشد آگاهی روان شناختی و تاکید بر مصلحت کودک

افزایش دسترسی به دانش روان شناسی و آگاهی از آسیب های طلاق باعث شده والدین در بسیاری از موارد ترجیح دهند کودک در محیطی پایدارتر بماند—even اگر آن محیط نزد آنها نباشد. این تغییر نگاه از «حضانت به عنوان امتیاز» به «حضانت به عنوان نیاز کودک»، رقابت میان والدین را کاهش داده است.

۴. سبک زندگی پرمشغله و محدودیت زمانی والدین

مشغله های شغلی، ساعات کاری طولانی و فشارهای اقتصادی باعث شده مدیریت تک والدی دشوارتر شود. بسیاری از والدین در زندگی شهری، توانایی پذیرش مسئولیت تمام وقت کودک را ندارند و ترجیح می دهند حضانت در چارچوبی تقسیم شده و قابل مدیریت قرار گیرد.

۵. کمرنگ شدن نقش خانواده های گسترده

در گذشته، خانواده های دو طرف در موضوع حضانت نقش فعال داشتند و حتی برای نگهداری کودک پیش قدم می شدند. کاهش دخالت خانواده های گسترده و استقلال بیشتر زوج ها، عاملی است که فشار اجتماعی برای تصاحب حضانت را کمتر کرده است.

جمع بندی

تحول الگوی حضانت پس از طلاق، بازتابی از تغییرات عمیق تر در سبک زندگی، ساختار اقتصادی و نگرش های فرهنگی است. حضانت دیگر نه ابزار قدرت خانوادگی است و نه نشانه برتری در اختلافات زناشویی؛ بلکه مسئولیتی دشوار، هزینه بر و نیازمند ثبات عاطفی است.
درک این روند برای سیاست گذاران، مشاوران خانواده و فعالان حوزه اجتماعی ضروری است، زیرا نشان می دهد خانواده های امروزی برای کاستن از فشارهای روانی و اقتصادی، نیازمند حمایت های ساختاری بیشتری هستند.