اهمیت درمان کوتاه مدت راه حل محور در بهبود سلامت روانشناختی معتادان

اعتیاد از مهم ترین پیامدهای اختلال در سلامت روان شناختی انسان است. سلامت روانشناختی نشان دهنده ی توانایی فرد در برقراری ارتباط موثر با دیگران، تاثیرگذاری در محیط اجتماعی و سازگاری با مطالبات آن است. این مفهوم، وضعیتی را توصیف می کند که در آن فرد از نظر شناختی، رفتاری، هیجانی و معنوی در تعادل قرار دارد، از زندگی لذت می برد، میان فعالیت های گوناگون خود توازن برقرار می کند و از تاب آوری روانی کافی برخوردار است.

کاهش سطح سلامت روانشناختی در میان مصرف کنندگان مواد مخدر موجب می شود آنان برای تجربه ی شرایط بهتر ذهنی و عاطفی، به مصرف یا افزایش دوز ماده ی مخدر روی آورند. این امر در دوران ترک، سبب ناتوانی آن ها در مقابله با وسوسه ی مصرف (ولع مصرف) می شود. اعتیاد تنها به فرد مصرف کننده آسیب نمی زند بلکه هزینه های سنگین اجتماعی و خانوادگی در پی دارد. از این رو، پیشگیری از آسیب های روانشناختی ناشی از اعتیاد و ارتقای سلامت عمومی، نیازمند مداخلات روانشناختی موثر برای این گروه آسیب پذیر است.

در بسیاری از کشورها، دولت ها برای کاهش هزینه ها و پیامدهای اعتیاد، برنامه های درمانی با رویکردهای مبتنی بر شواهد را طراحی کرده اند. یکی از مداخلات اثربخش در این زمینه، درمان کوتاه مدت راه حل محور (Solution-Focused Brief Therapy – SFBT) است. پژوهش ها نشان داده اند که این رویکرد در کاهش احتمال عود مصرف، افزایش بهزیستی روانی و ارتقای انگیزه ی فرد در مسیر درمان نقش موثری دارد.

درمان کوتاه مدت راه حل محور بر شناسایی منابع شخصی، تقویت احساس امید و باور به توانمندی های فرد برای یافتن راه حل های سازنده تمرکز دارد. این رویکرد، قابلیت محور است؛ یعنی به جای تمرکز بر مشکلات غیرقابل تغییر، بر جنبه هایی از زندگی فرد که امکان تغییر دارند تاکید می کند. چنین نگاهی به طور طبیعی احتمال تحول و بهبود را افزایش می دهد.

تمرین های درمان راه حل محور موجب گسترش خزانه ی رفتاری فرد و تغییر نحوه ی تعامل او با محیط می شوند. هنگامی که مراجع با وجود افکار یا احساسات ناخوشایند، رفتارهایی هماهنگ با ارزش های شخصی خود انجام می دهد، تجربه ای تازه از توانایی و خودکارآمدی به دست می آورد. این تجربه موجب شکل گیری احساس قدرت درونی و افزایش تعهد به رفتارهای سازنده می گردد.

درمان راه حل محور، هر مراجع را فردی خودرهبر و منحصر به فرد در نظر می گیرد؛ فردی که قادر است با تکیه بر تفاوت ها و توانمندی های شخصی خود، راه حل هایی ویژه برای مشکلاتش خلق کند. در این رویکرد، مراجع می آموزد که در گام نخست، مشکل خود را بدون قضاوت بپذیرد و سپس در محیطی گرم، حمایت گر و همدلانه، از تعامل با افراد دارای تجربه های مشابه بهره ببرد. چنین فضایی احساس تعلق و امنیت روانی ایجاد کرده و فرد را در مسیر تغییر و ماندگاری در درمان یاری می کند.

ایجاد رابطه ی مثبت و اعتمادآمیز میان درمانگر و مراجع، تشویق به گفت وگو و بیان خواسته ها، تقویت رفتارهای جایگزین به جای رفتارهای آسیب زا و پرهیز از سرزنش، همگی از مولفه های کلیدی در اثربخشی این نوع درمان هستند. در مجموع، می توان گفت درمان کوتاه مدت راه حل محور بستری کارآمد برای افزایش سلامت روانشناختی معتادان، ارتقای تاب آوری، و کاهش احتمال عود مصرف موادفراهم می سازد.