حرمت آب و تاثیر باورهای هویتی در شکل گیری سقاخانه های ایران

آب در فرهنگ آیینی ایران، دارای ارزش و اعتباری ویژه بوده است. ایرانیان از دوران باستان، آب را مظهر پاکیزگی می دانستند و این موضوع در نوشته های مذهبی و بر اساس روایات دینی اوستایی، مورد تاکید بوده و در شاهنامه فردوسی نیز به آن اشاره شده است. از تقدس آب نزد ایرانیان، همین بس که میهن و زادگاه را «آب و خاک» می نامند. در باورهای کهن ایرانیان، ناهید یا آناهیتا، به نام ایزد پاکی و آب به عنوان مظهر پاکی، مورد ستایش می­باشند. آن چنان که اعتقاد به تقدس آب و آناهیتا، از دوره باستان بر پدیدارشناسی اجتماعی مردم ایران تاثیر داشته و منشاء بسیاری از آداب و رسوم، در فرهنگ این سرزمین شده است. در این میان، مقدس بودن چهار عنصر اصلی طبیعت (آب، باد، خاک، آتش)، جایگاه والای آب را تا بعد از اسلام نیز در اندیشه ایرانیان حفظ نموده است. حال از آن جا که در تفکرات ایران پس از اسلام، الگوهای دینی که نماد شجاعت، بزرگی، پاکی و حق طلبی می باشند بسیار شاخص گردیده و جریان حوادث پس از آن­ها، قرارگاه­های ویژه ای را برای ایرانیان شکل داده است، به نظر می رسد تخصیص مکانی برای حرمت به آب و والادیدن هویت آن در فرهنگ و باور ایرانیان خواه برای پرستش ایزدان و خواه برای پایمردی جوانمردان نشان از جاودانگی آن در ادوار متمادی ایران زمین داشته است؛ که به شکل امروزی آن، در بناهای کوچک سقاخانه عینیت یافته است.