تحلیل نقش برنامه درسی پنهان در شکل دهی سواد هیجانی دانش آموزان دوره ابتدایی

برنامه درسی پنهان، یکی از موثرترین و درعین حال کم توجه ترین لایه های تربیتی در مدارس است که بدون آن که در اسناد رسمی یا اهداف مصوب دیده شود، به طور مداوم بر شکل گیری نگرش ها، باورها و مهارت های هیجانی دانش آموزان اثر می گذارد. در دوره ابتدایی که حساس ترین مرحله رشد عاطفی و هیجانی کودکان است، نقش این برنامه پنهانی برجسته تر و تاثیر آن پایدارتر می شود. تعاملات روزمره معلمان، سبک ارتباطی مدیران، الگوهای رفتاری همکلاسی ها، نحوه حل تعارض ها و حتی فضا و جو مدرسه، همگی حامل پیام های ضمنی هستند که به صورت ناخودآگاه موجب پرورش یا تضعیف سواد هیجانی کودکان می شوند.

پژوهش های جدید نشان می دهد که مهارت هایی همچون خودتنظیمی هیجانی، همدلی، کنترل خشم، مسئولیت پذیری و درک احساسات دیگران، بیش از آن که از طریق آموزش مستقیم حاصل شوند، از طریق مشاهده، تجربه و الگوگیری از معلمان و همسالان در محیط مدرسه شکل می گیرند. بنابراین برنامه درسی پنهان، یک منبع یادگیری قدرتمند است که می تواند به صورت مثبت یا منفی بر مسیر رشد شخصیت دانش آموز اثر بگذارد. برای نمونه، معلمی که با آرامش با موقعیت های تنش زا برخورد می کند، الگوی زنده ای از تنظیم هیجان ارائه می دهد؛ در مقابل، مدرسه ای با فضای انضباطی خشک یا روابط غیرحمایتی، می تواند باعث افزایش اضطراب یا افت مهارت های هیجانی شود.

تحلیل نقش برنامه درسی پنهان در ارتقای سواد هیجانی نشان می دهد که اصلاح فضای عاطفی مدرسه، تقویت ارتباط انسانی معلم–دانش آموز و بازنگری در هنجارهای حاکم بر مدرسه، می تواند مسیر رشد هیجانی دانش آموزان را متحول سازد. بنابراین، توجه به این لایه پنهان اما اثرگذار، لازمه برنامه ریزی درسی امروز است؛ زیرا کیفیت تجربه زیسته کودکان در مدرسه، در شکل گیری سواد هیجانی آنان نقش اساسی ایفا می کند.