نورالینگ ایلان ماسک از واقعیت تا اجرا

Neuralink، شرکت «رابط مغز–کامپیوتر» (Brain–Computer Interface یا BCI) بنیان گذاری شده توسط Elon Musk در سال ۲۰۱۶، یکی از بحث برانگیزترین پروژه های نوآورانه در حوزه نوروتکنولوژی است. Neuralink+3Wikipedia+3Neuralink+3 هدف اولیه این شرکت، بازگرداندن برخی توانمندی های از دست رفته به بیماران با آسیب های مغزی یا نخاعی و در بلندمدت «هم زیستی» انسان با هوش مصنوعی عنوان شده است. Wikipedia+2voices.uchicago.edu+2 در این یادداشت علمی، تلاش می کنم تا از واقعیت تا اجرا (آنچه تاکنون محقق شده و آنچه هنوز در مسیر است) را بررسی کنم.

هدف ها و چشم انداز

ابتدای راه، Neuralink به طور رسمی هدفی دوگانه تعریف کرد:

1. درمان و کمک به افراد با نیازهای پزشکی شدید (مانند فلج نخاعی، آسیب مغزی، یا نابینایی)؛ captechu.edu+2Neuralink+2
2. در درازمدت، دستیابی به رابطی که انسان را با هوش مصنوعی پیوند دهد و به نوعی امکان ارتقای توانمندی های شناختی یا ارتباط ذهنی فراهم آورد. Wikipedia+1
   الون ماسک به صراحت از «سیمبیوز انسانی–هوش مصنوعی» سخن گفته است و معتقد است بدون اقدام، هوش مصنوعی ممکن است برای انسان تهدیدی وجودی به شمار رود. Wikipedia
   به عبارت دیگر، از منظر تئوریک، امکانی وجود دارد که رابطی فراهم شود تا از طریق ذهن، مستقیما با کامپیوتر، اینترنت یا دستگاه های خارجی همکاری شود.

فناوری و معماری

برای تحقق این اهداف، Neuralink معماری ای چندوجهی عرضه کرده است:

الف) کاشتگاه (Implant)

ایمپلنت شرکت از سیم های فوق العاده نازک (موارد گزارش شده بین حدود ۴ تا ۶ میکرومتر عرض) تشکیل شده است که وارد بافت مغز می شوند تا فعالیت نورونی را ثبت و به الکترونیک تبدیل کنند. Wikipedia
همچنین این ایمپلنت با مدارهای مخصوص (ASIC) طراحی شده است که می توانند چند هزار کانال ضبط سیگنال نورونی داشته باشند. Wikipedia+1

ب) ربات جراحی

برای کاشت امن و دقیق این سیم ها، Neuralink رباتی توسعه داده است که بتواند به صورت خودکار، با دقت بالا و به کمترین آسیب به بافت مغز وارد عمل شود. Wikipedia+1
به عنوان مثال، در گزارش ها آمده است که این ربات می تواند چندین رشته را در دقیقه وارد کند.
مشکل اصلی در این بخش: چگونه فرآیند کاشت را به روشی بی خطر، کم تهاجمی، و با دوام بلندمدت انجام دهیم.

ج) ارتباط بی سیم و ترجمه سیگنال

پس از ثبت سیگنال های نورونی، گام بعدی «ترجمه» آنها به فرمان های قابل استفاده برای دستگاه خارجی است. مثلا حرکت ماوس، کنترل بازوی رباتیک، و… در گزارش ها آمده است که Neuralink می خواهد دستگاه «کاملا کاشت پذیر، بی سیم، و از نظر ظاهری نامحسوس» باشد. Neuralink+1
با این حال، چالش های فنی قابل توجه اند از جمله: کیفیت سیگنال، دوام درازمدت، ثبات اتصال به نورون ها، و محدودیت های توان و اندازه.

اجرا و وضعیت فعلی

تا اینجا، Neuralink توانسته است گام هایی عملی بردارد، اما هنوز راه بلندی دارد:

آزمایش حیوانی

شرکت در مراحل اولیه روی حیوانات، از جمله خوک ها و میمون ها، آزمایش هایی انجام داده است. مثلا در سال ۲۰۲۰، ایمپلنتی در مغز یک خوک قرار داد که فعالیت نورونی او را در زمان واقعی نشان داد. Wikipedia+1
در به روزرسانی سال ۲۰۱۹ نیز گزارش شد این شرکت روی موش/رت آزمایش داشته است. Wikipedia
اما نکته مهم: آزمایش های حیوانی با انتقادهایی از جمله ایمنی، دوام، و اخلاق گرایی روبرو بوده اند. Wikipedia+1

آزمایش انسانی

در ۲۹ ژانویه ۲۰۲۴، ماسک اعلام کرد که Neuralink اولین ایمپلنت انسانی را انجام داده است و بیمار در حال بهبودی است. Wikipedia+1
بر اساس گزارش ها، این فرد (Noland Arbaugh) که دچار فلج رباعی (تتراپلژی) بود، توانسته است با ایمپلنت، نشانگر ماوس را روی صفحه نمایش حرکت دهد، موسیقی را کنترل کند و بازی کند. Wikipedia
با این حال، در گزارش رسمی آمده است که حدود «۸۵٪ » از رشته های ایمپلنت او جدا شده اند، چرا که جابجایی مغز بیشتر از آنچه شرکت پیش بینی کرده بود، اتفاق افتاده است. Wikipedia
بنابراین، علی رغم موفقیت اولیه، هنوز مسایل فنی مهمی لازم است حل شوند.

وضعیت فعلی و چالش ها

مطالعه ای در سال ۲۰۲۵ به عنوان «Neuralink’s brain-computer interfaces: medical innovations and ethical challenges» به این نکات اشاره کرده است: نیاز به داده های بلندمدت درباره عملکرد دستگاه، دوام ایمپلنت، کیفیت سیگنال، عوارض احتمالی، و تجربه کاربر. frontiersin.org
مقاله ای در مجله Nature در فوریه ۲۰۲۴ نیز خاطر نشان کرده است که ایمپلنت Neuralink دارای حدود “۶۴ رشته انعطاف پذیر” و حدود ۱۰۲۴ نقطه ضبط است ولی هنوز سوالات متعددی باقی است. Nature
علاوه بر این، برخی تحقیقات مستقل و رسانه ای نسبت به ادعاهای پرزرق وبرق شرکت انتقاد کرده اند و گفته اند که «بیشتر هیجان سازی است تا شواهد محکم». Wikipedia+1

ملاحظات علمی، فنی و اخلاقی

ملاحظات فنی

• پایداری واسطه با نورون ها: ورود الکترود به بافت مغز ممکن است منجر به پاسخ التهابی، جابه جایی بافت، یا کاهش کیفیت سیگنال در طول زمان شود.
• دقت و وضوح سیگنال: گرچه Neuralink تعداد کانال ها را افزایش داده، اما استخراج واضح سیگنال از نورون های منفرد یا الگوهای پیچیده هنوز چالش برانگیز است. Wikipedia+1
• ایمنی و دوام ایمپلنت: جدا شدن رشته ها، مهاجرت سیم ها، عفونت، و دشواری در خارج کردن دستگاه از جمله خطرات گزارش شده هستند.
• مصرف توان و مخابره داده: حجم عظیم داده خروجی از ایمپلنت نیازمند فشرده سازی، پردازش و مخابره امن است که شرکت نیز به آن اذعان کرده است. Wikipedia+1

ملاحظات اخلاقی و پزشکی

• آزمایش حیوانی: تعداد قابل توجهی از میمون ها پس از آزمایش ایمپلنت ها تلف یا استهلاک شده اند که نقدهایی را سبب شده است. Wikipedia+1
• رضایت آگاهانه، حریم خصوصی ذهنی (mental privacy)، امکان سوءاستفاده از واسط های ذهنی، و دسترسی نابرابر به فناوری از جمله نگرانی های جدی هستند. voices.uchicago.edu
• وعده های بلندپروازانه شرکت (مثل «دانلود شدن ذهن»، ارتقای شناختی، کنترل ذهن از راه دور») برخی از جامعه علمی را نگران کرده است که این وعده ها با واقعیت فاصله دارند. Wikipedia+1

بازار و تجاری سازی

شرکت در حال جذب سرمایه های بزرگ است و چشم انداز تجاری نیز دارد. Technology Magazine اما رسیدن به تجاری سازی گسترده مستلزم عبور از موانع فنی، اخلاقی، مقرراتی و بازار است.

نتیجه گیری و چشم انداز

در مجموع، Neuralink نمایانگر ترکیبی از آرمان های بزرگ فناوری و واقعیت های پیچیده علوم اعصاب است.
از یک سو، موفقیت اولیه در ایمپلنت انسانی، کنترل ماوس توسط ذهن، و پیشرفت در معماری فناوری نویدبخش هستند.
از سوی دیگر، چالش های فنی (مانند پایداری ایمپلنت، دقت سیگنال، ایمنی درازمدت)، چالش های اخلاقی (حریم ذهنی، آزمایش حیوانی، اختلال های بالقوه) و وعده های بلندپروازانه که هنوز مستندسازی نشده اند، نباید نادیده گرفته شوند.

چشم انداز این است که در دهه های آینده، رابط های مغز–کامپیوتر می توانند برای بیماران مبتلا به فلج، آسیب نخاعی، نابینایی یا سایر اختلالات نورولوژیک، گزینه های درمانی قدرتمندی فراهم کنند. اما رسیدن به سطحی که رابط به عنوان ارتقای شناختی برای افراد سالم کاربرد یابد، هنوز فاصله قابل توجهی دارد و نیازمند اثبات های علمی، بالینی، مقرراتی و پذیرش اجتماعی است.