تحلیل نقش خانواده در تقویت خودپنداره تحصیلی و انگیزش درونی دانش آموزان دبستانی

خانواده به عنوان نخستین نهاد تربیتی، نقشی اساسی در شکل گیری نگرش ها، ارزش ها و باورهای تحصیلی کودکان دارد. یکی از مهم ترین متغیرهای روان شناختی که تحت تاثیر تعاملات خانوادگی قرار می گیرد، خودپنداره تحصیلی (Academic Self-Concept) است؛ یعنی تصوری که دانش آموز از توانایی های تحصیلی خود دارد. پژوهش های تربیتی نشان داده اند که خودپنداره مثبت، عامل کلیدی در انگیزش درونی، پشتکار و موفقیت تحصیلی است.

در محیط خانواده هایی که والدین حمایت عاطفی، تشویق و بازخورد مثبت ارائه می دهند، کودکان احساس شایستگی و اعتمادبه نفس بیشتری نسبت به توانایی های درسی خود دارند. در مقابل، مقایسه مداوم، تنبیه یا بی توجهی به پیشرفت های کوچک می تواند خودپنداره را تضعیف کرده و منجر به افت تحصیلی شود. به همین دلیل، نقش خانواده در برنامه درسی پنهان نظام آموزشی بسیار پررنگ است؛ چراکه نگرش والدین نسبت به یادگیری، به طور غیرمستقیم بر نگرش و رفتار تحصیلی فرزندان اثر می گذارد.

برای تقویت خودپنداره تحصیلی، همکاری خانه و مدرسه ضروری است. معلمان می توانند با دعوت از والدین برای مشارکت در فرآیند یادگیری و آموزش روش های تشویق موثر، زمینه ی ارتقای انگیزش درونی دانش آموزان را فراهم کنند. برگزاری کارگاه های آموزشی برای والدین در زمینه ارتباط سازنده با فرزندان، ایجاد نظام بازخورد مثبت و الگوسازی رفتاری می تواند نتایج پایداری در ارتقای عملکرد تحصیلی داشته باشد.

در نهایت، پیوند عاطفی خانواده و مدرسه، نه تنها خودپنداره تحصیلی را تقویت می کند، بلکه بنیانی برای رشد شخصیتی و اجتماعی کودکان فراهم می آورد که در سراسر زندگی تحصیلی و شغلی آن ها اثرگذار خواهد بود.