نقش برنامه درسی پنهان در شکل گیری ارزش های اخلاقی و اجتماعی دانش آموزان ابتدایی

در نظام های آموزشی، آنچه به صورت رسمی در کتاب های درسی و اهداف آموزشی بیان می شود، تنها بخشی از فرایند تربیت را تشکیل می دهد. بخش دیگر، که تاثیر عمیق تری بر نگرش و رفتار دانش آموزان دارد، در قالب برنامه درسی پنهان (Hidden Curriculum) عمل می کند. این برنامه شامل پیام های ضمنی، الگوهای رفتاری، ساختار روابط در مدرسه و حتی فضای فیزیکی و فرهنگی محیط آموزشی است.

مطالعات نشان می دهد که بخش عمده ای از ارزش های اخلاقی، مسئولیت پذیری، نظم، احترام و روحیه ی مشارکت در دانش آموزان نه از طریق آموزش رسمی، بلکه از طریق مشاهده رفتار معلمان، تعامل همسالان و جو مدرسه منتقل می شود. برای مثال، اگر در محیط مدرسه عدالت، احترام متقابل و همدلی رعایت شود، این ارزش ها بدون آموزش مستقیم درونی سازی می گردند.

در مدارس ابتدایی، اهمیت برنامه درسی پنهان دوچندان است، زیرا کودکان در مرحله شکل گیری شخصیت قرار دارند و بیش از آموزش مستقیم، از رفتار و فرهنگ حاکم بر مدرسه تاثیر می پذیرند. بنابراین، مدیران و معلمان باید آگاه باشند که هر رفتار، گفتار یا تصمیم آموزشی آن ها حامل پیامی تربیتی است.

برای بهره گیری مطلوب از ظرفیت های برنامه درسی پنهان، پیشنهاد می شود دوره های ضمن خدمت ویژه ای برای معلمان طراحی شود تا بتوانند آگاهانه ارزش های اخلاقی و اجتماعی را در فضای یادگیری نهادینه کنند. همچنین بازطراحی محیط فیزیکی مدارس، تقویت فرهنگ مدرسه و مشارکت خانواده ها می تواند به ارتقای کیفیت تربیت اخلاقی کمک کند.