اخراج کارمندان آمازون با هوش مصنوعی

اخراج کارمندان آمازون با هوش مصنوعی 

در اواخر ماه اکتبر ۲۰۲۵، شرکت Amazon اعلام کرد که نزدیک به 14000 جایگاه شغلی در بخش اداری خود را حذف می کند. (AP News)

• مطابق اطلاعیه شرکت، این اقدام بخشی از تلاش برای «سرمایه گذاری در بزرگ ترین حوزه های ما و آنچه برای مشتریان فعلی و آینده اهمیت دارد» و «کاهش لایه های سازمانی، افزایش مالکیت (ownership) و ساده سازی ساختار» است. (CRN)
• در نامه ای به کارکنان، یکی از مدیران ارشد Amazon عنوان کرده است: «این نسل از هوش مصنوعی، تحول زاترین فناوری ای است که از زمان اینترنت دیده ایم». (CRN)
• با این حال، تحلیلگران تاکید دارند که ارتباط مستقیم بین پیاده سازی هوش مصنوعی و تعدیل نیروی کار هنوز روشن نیست و ممکن است دلایل دیگری نیز در کار باشند (مانند تلاش برای کاهش هزینه ها یا بهبود حاشیه سود). (Newsweek)

دلایل احتمالی تصمیم

در تحلیل این تصمیم می توان چند عامل عمده را برشمرد:

1. افزایش سرمایه گذاری در هوش مصنوعی و اتوماسیون
   Amazon به صراحت اعلام کرده که در حال توسعه صدها سرویس هوش مصنوعی است و انتظار دارد که این فناوری در آینده برخی از نقش های نیروی انسانی را تغییر دهد یا کاهش دهد. (AP News)
   از منظر علمی، وقتی شرکت ها وارد مسیر تحول دیجیتال می شوند، به سمت ساختارهایی با فرآیندهای خودکار، سیستم های تصمیم گیری مبتنی بر داده، مجموعه های هوشمند و کاهش سربار سازمانی حرکت می کنند. در این مسیر، برخی نقش های تکراری یا کم ارزش تر (از منظر افزوده اقتصادی) ممکن است حذف شوند یا بازتعریف شوند.
2. بهبود کارایی و کاهش لایه های سازمانی
   یکی از دلایل اعلام شده، حذف «لایه ها» و کاهش پیچیدگی سازمانی برای چابک تر شدن است. این به معنای آن است که نه فقط فناوری، بلکه ساختار سازمانی نیز مورد بازنگری قرار گرفته است. (CRN)
   از منظر نظری، سازمان هایی که می خواهند در عصر رقابت سریع فناوری باقی بمانند، باید مقیاس پذیری، انعطاف پذیری و سرعت پاسخ دهی را ارتقا دهند؛ حذف برخی نقش ها یا تجدید ساختار ممکن است بخشی از این فرآیند باشد.
3. توان رقابتی و فشار بازار برای فناوری های نوظهور
   شرکت Amazon رقابت شدیدی با سایر بازیگران فناوری دارد و حجم سرمایه گذاری های عظیمی برای زیرساخت داده، ابرمحاسبات، هوش مصنوعی و رباتیک انجام داده است. در این میان، کاهش هزینه نیروی انسانی و بازتخصیص منابع به سمت بخش های رشد ممکن است بخشی از استراتژی باشد. (AP News)
4. چالش های بازدهی هوش مصنوعی و مسائل ساختاری
   اما شواهد نشان می دهد که بسیاری از پروژه های هوش مصنوعی هنوز «بازده قابل توجه» یا «تحول آفرین» نشده اند. برای مثال، تحقیق شرکت مشاوره «گارتنر» می گوید تنها یک سوم پروژه های AI به افزایش بهره وری منجر شده اند. (Newsweek)
   بنابراین، ممکن است بخش از تصمیم Amazon بیشتر بر مبنای «انتظار آینده» و سیگنال به بازار باشد تا نتیجه قطعی حاصل از فناوری.

پیامدها و اثرات بر نیروی کار

1. اثر مستقیم بر کارکنان اخراج شده
   حذف حدود ۱۴ هزار جایگاه شغلی (که حدود ۴٪ از نیروی اداری Amazon را تشکیل می دهد) منجر به از دست دادن موقعیت های شغلی، به خصوص در بخش های اداری، خدمات پشتیبانی، کنترل فرآیندها و نظایر آن شده است. (Yahoo Finance)
   از دیدگاه اخلاقی و اجتماعی، چنین اقدام بزرگی فشار روانی، عدم اطمینان شغلی برای باقی ماندگان و از دست رفتن سرمایه انسانی (دانش، تجربه، شبکه روابط) را به همراه دارد.
2. پیامد برای کارکنان باقی مانده
   شرکت پس از اخراج به کارکنان باقی مانده پیام داده است تا «در هوش مصنوعی مشارکت کنند»، «بر روی کارهایی تمرکز کنند که مستقیما برای مشتری ایجاد ارزش می کنند» و «فرایندهای زائد را شناسایی و حذف نمایند». (India Today)
   این امر ممکن است منجر به فشار بیشتر برای تطبیق سریع تر با فناوری، افزایش انتظارات بهره وری و کاهش امنیت شغلی شود.
3. پیامد برای بازار کار و ساختارهای شغلی
   حذف مشاغل به دلیل فناوری احتمالا نشانه گر تغییر سریع تر در نقش های سازمانی، «مهارت زدایی» (deskilling) بعضی مشاغل، و انتقال به سمت مشاغلی با ارزش افزوده بیشتر (مانند طراحی، نظارت، تصمیم گیری استراتژیک، تعامل انسان–ماشین) است.
   از منظر آکادمیک، این روند با نظریه های مثل «خودکارسازی نهادی» (institutional automation) و «جابه جایی شغلی تکنولوژیک» (technological job displacement) همخوانی دارد.
4. چالش اعتماد سازمانی و سرمایه اجتماعی شرکت
   تحلیلگران هشدار داده اند که چنین تعدیل فاقد شفافیت دقیق درباره رابطه بین هوش مصنوعی و حذف نیروی کار، می تواند اعتماد کارکنان را تضعیف کند، نوآوری را کاهش دهد و مزیت بلندمدت سازمان را خطر بیندازد. (Newsweek)
   به عبارتی، اگر کارکنان حس کنند که «ماشینی شدن» فرآیندها یا صرف کاهش هزینه اولویت دارد، ممکن است انگیزه کاهش یابد، ترک سازمان افزایش یابد، و سرمایه شبکه ای که کارکنان درون سازمان ساخته اند از بین برود.

تحلیل علمی: هوش مصنوعی، اشتغال و سازمان

• در ادبیات پژوهشی، بحث های گسترده ای درباره اثر هوش مصنوعی بر اشتغال وجود دارد: برخی مطالعات نشان می دهند که فناوری های هوش مصنوعی ممکن است مشاغل تکراری یا کم مهارت را حذف کنند، اما هم زمان فرصت های جدیدی را در نقش هایی که نیاز به تعامل انسانی، خلاقیت، استراتژی یا نظارت بر الگوریتم دارند فراهم بیاورند.
• گزارش World Economic Forum (WEF) درباره آینده مشاغل پیش بینی کرده است که تا سال ۲۰۲۷ ممکن است حدود ۸۳ میلیون شغل به دلیل اتوماسیون از بین برود، در حالی که تنها حدود ۶۹ میلیون شغل جدید ایجاد شود — یعنی خالص کاهش حدود ۱۴ میلیون شغل. (The Indian Express)
• با این حال، پژوهشگران نیز تاکید دارند که اتوماسیون صرفا از طریق هوش مصنوعی نیست بلکه طیف گسترده ای از فناوری ها، سیاست ها، ساختارهای بازار کار و آموزش نیز تاثیرگذارند. به عبارت دیگر، این فقط تکنولوژی نیست که شغل را حذف می کند، بلکه ساختارهای نهادی، آموزش نیروی انسانی، مقررات، و فرهنگ سازمانی نیز نقش دارند.
• در مورد Amazon، اگرچه شرکت تاکید کرده است که هوش مصنوعی عامل یکی از محرک ها بوده، اما بسیاری از تحلیل ها نتیجه گرفته اند که «هوش مصنوعی» ممکن است تقریبا به عنوان یک «بهانه» برای کاهش نیروی کار نیز عمل کرده باشد—چرا که هنوز بسیاری از پروژه های AI بازده کامل نیافته اند. (Forbes)
• برای نهادهای پژوهشی و یادگیری، این واقعه فرصتی است تا سوال کنند: چگونه می توان روند انتقال شغلی را مدیریت کرد، چگونه آموزش و مهارت آموزی را برای جهان جدید مهندسی نمود، و چگونه سیاست های حمایتی می توانند به کاهش آسیب های اجتماعی آن کمک کنند.

توصیه ها و راهکارها

با توجه به شرایط، چند توصیه می توان ارائه داد:

• تقویت مهارت های انسانی متمایز از ماشین: کارکنان و متقاضیان کار باید مهارت های «تعامل انسانی»، «تفکر انتقادی»، «قضاوت اخلاقی»، «خلاقیت»، «هماهنگی با فناوری» را ارتقا دهند. این ها مهارت هایی هستند که فناوری به سادگی جایگزین نمی کند.
• بازآموزی (Reskilling) و توانمندسازی (Upskilling): سازمان ها و موسسات آموزشی باید برنامه هایی طراحی کنند که کارکنان موجود را برای نقش های جدید آماده کنند—نقش هایی که نظارت بر هوش مصنوعی، مدیریت داده، تحلیل تصمیم، و طراحی تعامل انسان–ماشین دارند.
• شفافیت سازمانی: شرکت هایی مانند Amazon که روندهای بزرگ سازمانی و تکنولوژیکی را اجرا می کنند، باید با کارکنان ارتباط روشن داشته باشند، نگرانی های آنان را مدیریت کنند و از سرمایه انسانی شان محافظت کنند تا از سرمایه گذاری بلندمدت در نوآوری و فرهنگ سازمانی لطمه نخورد.
• سیاست های حمایتی نیروی کار و بازار: دولت ها و تنظیم گرها می توانند نقش موثری در ایجاد چارچوب های حمایتی شامل بیمه شغلی، مشاوره شغلی، و مشوق برای شرکت هایی که بازآموزی کارکنان را انجام می دهند، داشته باشند.
• تحقیق و پایش تاثیرات فناوری: پژوهش های بلندمدت لازم است تا بررسی کنند که آیا سرمایه گذاری در هوش مصنوعی واقعا منجر به افزایش بهره وری، خلق شغل یا حذف شغل می شود، و چه تعادلی میان این ها برقرار می شود.

نتیجه گیری

موج اخراج حدود ۱۴ ۰۰۰ نیروی اداری در Amazon، گرچه در ظاهر ناشی از تحول به سوی هوش مصنوعی و اتوماسیون عنوان شده است، اما از منظر علمی نشان دهنده چالش ها و فرصت های گسترده در فضای تحول فناوری، اشتغال و ساختارهای سازمانی است. اگرچه فناوری هوش مصنوعی پتانسیل عظیمی دارد، اما تاثیر آن بر اشتغال، بهره وری و ساختار کار لزوما خطی یا فوری نیست. برای جلوگیری از تبعات منفی مثل بیکاری گسترده، بی اعتمادی سازمانی یا کاهش سرمایه انسانی، لازم است ترکیبی از مهارت آموزی، سیاست های حمایتی، و بازنگری ساختاری در سازمان ها و بازار کار در پیش گرفته شود.
به عنوان پژوهشگر یا متخصص فناوری، شما در موقعیتی هستید که می توانید این روند را از منظر کشور خودمان (ایران) نیز تحلیل کنید: چگونه بنگاه ها و نیروی کار ایرانی می توانند خود را برای عصر هوش مصنوعی آماده کنند، چه سیاست هایی لازم است، و چه رشته ها و مهارت هایی باید در اولویت بازآموزی قرار گیرند.