اقتصاد چرخشی در معماری: مدل های کسب وکار برای مصالح به عنوان سرویس

«اقتصاد چرخشی در معماری: مدل های کسب وکار برای مصالح به عنوان سرویس»

در میان مزارع چای سبز گیلان، جایی که مه صبحگاهی بر برگ های تازه می نشیند و نسیم خزر عطر خاک مرطوب را می پراکند، اقتصاد چرخشی در معماری همچون چرخه ای طبیعی از زندگی برمی خیزد. تصور کنید مصالحی مانند چوب محلی رشت که نه مالکیت، بلکه به عنوان سرویس اجاره می شوند – سازنده ای که تیرهای چوبی را برای ساخت خانه ای موقت قرض می گیرد و پس از سال ها، آنها را بازمی گرداند تا در پروژه ای دیگر جان تازه ای بگیرند. این مدل، بر پایه تجربیات واقعی، می تواند ضایعات ساختمانی را تا ۴۰ درصد کاهش دهد و چرخه ای پایدار در اقلیم مرطوب ایران ایجاد کند، جایی که رطوبت بالا و بارندگی سالانه بیش از ۱۶۰۰ میلی متر، نیاز به مصالح بادوام و قابل بازاستفاده را حیاتی می سازد. در کشوری با تولید سالانه میلیون ها تن زباله ساختمانی، مدل های مصالح به عنوان سرویس (Maas)، از اجاره تا بازیافت، راهکاری اقتصادی برای حفظ منابع محلی مانند جنگل های هیرکانی گیلان ارائه می دهند.

اقتصاد چرخشی در معماری، بر خلاف مدل خطی استخراج-ساخت-دورریزی، بر چرخه های بسته تکیه دارد که مصالح را به عنوان سرویس مدیریت می کند. در Maas، شرکت ها مصالح را اجاره می دهند، نگهداری و بازیافت را بر عهده می گیرند، و مالکیت را حفظ می کنند تا پس از استفاده، مواد را بازیابی نمایند. در ایران، جایی که ساختمان ها ۳۰ درصد انرژی ملی را مصرف می کنند، این مدل می تواند انتشار کربن را با کاهش استخراج جدید تا ۲۵ درصد کم کند. در گیلان، با تمرکز بر چوب و سنگ محلی، Maas می تواند از دانش سنتی برای ایجاد سرویس های اجاره ای استفاده کند؛ برای مثال، تیرهای چوبی توسکا که در خانه های بومی رشت برای پایه های بلند به کار می روند، می توانند به عنوان سرویس اجاره شوند و پس از ۲۰ سال، بازسازی گردند بدون قطع درختان جدید.

به عمق مدل های Maas بپردازیم: در این رویکرد، قراردادهای اجاره ای شامل نگهداری دوره ای است، مانند درمان ضد رطوبت برای چوب در اقلیم گیلان. پژوهش های محلی نشان می دهد که در معماری سنتی گیلان، مصالح چوبی با نرخ بازاستفاده ۷۰ درصدی عمل می کنند، زیرا اتصالات پازلی اجازه جداسازی آسان می دهند. مثالی عملی: در پروژه های بازسازی روستایی رشت، گروه های محلی چوب های قدیمی را از خانه های متروکه جمع آوری کرده و به عنوان سرویس به سازندگان جدید اجاره می دهند، که هزینه را ۲۰ درصد کم می کند و ضایعات را به حداقل می رساند. در بندر انزلی، نزدیک رشت، مدل Maas برای سقف های شیب دار با کاه و چوب، چرخه ای ایجاد کرده که مصالح پس از سیلاب ها بازیافت می شوند، و مالکان سرویس از درآمد اجاره سود می برند.

تحلیل تطبیقی بین مدل های Maas در اقلیم های مرطوب و خشک ایران، تفاوت های جالبی را آشکار می سازد. در مناطق خشک مانند یزد، Maas بر خشت و آجر تمرکز دارد که نرخ بازیافت ۶۰ درصدی دارند، اما در گیلان مرطوب، چوب و الیاف طبیعی با رطوبت بالا چالش برانگیزترند و نیاز به سرویس های نگهداری تخصصی دارند، که نرخ بازاستفاده را به ۸۰ درصد می رساند. مقایسه مطالعات نشان می دهد که در رشت، مدل Maas با چوب محلی، هزینه چرخه عمر را ۱۵ درصد کمتر از مدل خطی در اصفهان نگه می دارد، زیرا حمل ونقل کوتاه و درمان های طبیعی مانند روغن های گیاهی محلی، دوام را افزایش می دهد. برای نمونه، در خانه های سنتی ماسوله، مصالح سنگی به عنوان سرویس اجاره می شوند و پس از مرمت، به پروژه های جدید منتقل می گردند، در حالی که در کویرها، آجرها اغلب به دلیل خشکی، بدون نگهداری اضافی بازیافت می شوند.

از منظر کاربردی، معماران ایرانی می توانند Maas را با پلتفرم های دیجیتال پیاده کنند: ابتدا ارزیابی مصالح محلی مانند چوب هیرکانی، سپس قراردادهای اجاره ای با شرکت های سرویس دهنده، بعد ردیابی دیجیتال برای نگهداری، و در نهایت بازیافت در پایان سرویس. در گیلان، با تمرکز بر رطوبت ۸۵ درصدی که چوب را کپک زدگی می کند، این فرآیند پیشنهاد می دهد که سرویس Maas شامل درمان سالانه با نمک های معدنی محلی باشد. مثالی واقعی: در طرح های پایدار شمال ایران، مانند بازسازی خانه های چوبی شیکیلی در اطراف رشت، مدل Maas توسط تعاونی های محلی اجرا شده و مصالح را به عنوان سرویس ارائه می دهد، که طول عمر را دو برابر کرده و هزینه های تعمیر را ۳۰ درصد کم نموده.

خلاقیت در Maas نهفته در ادغام با صنایع دستی محلی؛ در رشت، جایی که صنایع چوبی سنتی مانند ساخت ایوان های باز رونق دارد، سرویس Maas می تواند کارگاه های محلی را به شبکه ای از اجاره و بازسازی تبدیل کند، ایجاد اشتغال و حفظ هویت فرهنگی. پژوهش ها نشان می دهد که این مدل، انتشار کربن را در ساختمان های روستایی گیلان تا ۳۵ درصد کاهش می دهد. تحلیل تطبیقی با ترکیه، که اقلیم مرطوب شمالی مشابهی دارد، نشان می دهد ایران با جنگل های غنی گیلان، پتانسیل بالاتری برای Maas چوبی دارد، زیرا زنجیره تامین محلی هزینه حمل را صفر می کند و کیفیت را حفظ می نماید.

در جزئیات گیلان، رشت با خاک حاصلخیز و پوشش گیاهی که مصالح طبیعی را تامین می کند، بستری ایده آل برای Maas فراهم می آورد. خانه های سنتی با دیوارهای چوبی بافت دار، که اتصالاتشان با طناب های گیاهی است، مثال زنده ای از چرخش طبیعی هستند؛ برای نمونه، در روستاهای اطراف رشت مانند لاهیجان، تعاونی های چای کاران چوب های دورریختنی را به سرویس Maas تبدیل کرده و به معماران اجاره می دهند، که نرخ بازیافت را به ۹۰ درصد رسانده. این روش، در مقایسه با ساختمان های بتنی شهری رشت، منابع را حفظ کرده و زباله را به حداقل می رساند. ادغام Maas با سیستم های مدولار، مانند پنل های چوبی پیش ساخته با قفل های ساده، می تواند ساختمان های مسکونی جدیدی بسازد که مصالحشان پس از ۲۵ سال، بدون آسیب بازگردانده شود.

از دیدگاه اقتصادی، Maas در ایران می تواند درآمد سرویس دهندگان را از اجاره سالانه تا ۲۵ درصد افزایش دهد، زیرا مصالح به دارایی های تکرارشونده تبدیل می شوند. در گیلان، چالش اصلی رطوبت است، اما با سرویس های نگهداری محلی، سودآوری تضمین می شود. پروژه های آزمایشی در شمال، مانند اجاره مصالح برای استراحتگاه های گردشگری، نشان می دهد که این مدل زمان بازگشت سرمایه را به ۴ سال می رساند و پایداری را با اقتصاد محلی پیوند می زند.

در نهایت، اقتصاد چرخشی با مدل های Maas، معماری ایران را به چرخه ای زنده تبدیل می کند. در گیلان و رشت، این رویکرد با ریشه در سنت های چوبی، آینده ای سبز را نوید می دهد، منابع را حفظ کرده و نوآوری را برمی انگیزد. با خلاقیت محلی، تحولی اقتصادی-زیست محیطی ممکن است.