مدل سازی ارتباط میان سوگیری های رفتاری و تغییرات ریسک بازار سهام ایران

مدل سازی ارتباط میان سوگیری های رفتاری و تغییرات ریسک بازار سهام ایران
نویسنده اول: دکتر محمد محمدی پور
گروه مدیریت صنعتی و مالی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، دانشکده مدیریت و اقتصاد، تهران، ایران
پست الکترونیکی: Mohammadi.pour1@gmail.com

نویسنده مسئول: دکتر قدرت اله طالب نیا*
دانشیار گروه حسابداری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران
پست الکترونیکی: Gh_talebnia@yahoo.com
چکیده
هدف این پژوهش بررسی رابطه میان سوگیری های رفتاری سرمایه گذاران و تغییرات ریسک بازار سهام ایران است. با توجه به رشد نوسانات قیمتی و رفتارهای غیرمنطقی سرمایه گذاران، درک نحوه تاثیر سوگیری های رفتاری بر ادراک ریسک از اهمیت بالایی برخوردار است. در این پژوهش، با استفاده از روش مدل سازی معادلات ساختاری و رویکرد کمی، داده های ۳۵۰ سرمایه گذار فعال در بورس اوراق بهادار تهران مورد بررسی قرار گرفته است. سوگیری هایی نظیر بیش اعتمادی، لنگراندازی، ترس از زیان، و رفتار توده ای به عنوان متغیرهای مستقل در نظر گرفته شدند. نتایج تحلیل نشان داد که سوگیری های رفتاری تاثیر مثبت و معناداری بر نوسانات ریسک بازار دارند. همچنین نقش میانجی احساسات سرمایه گذاران در این ارتباط تایید گردید. این یافته ها می تواند در طراحی سیاست های آموزشی و اصلاح تصمیمات مالی سرمایه گذاران مورد استفاده قرار گیرد.
کلیدواژه ها: مالی رفتاری، سوگیری شناختی، ریسک بازار، مدل سازی معادلات ساختاری، رفتار سرمایه گذار
1. مقدمه
بازار سرمایه ایران در سال های اخیر شاهد نوسانات قابل توجهی بوده است که بخش عمده ای از آن ناشی از رفتارهای هیجانی و غیرعقلایی سرمایه گذاران می باشد. مطالعات مالی رفتاری نشان می دهد که افراد در تصمیم گیری های مالی خود از الگوهای منطقی منحرف شده و تحت تاثیر احساسات، هیجانات و سوگیری های شناختی قرار می گیرند. از این رو، تحلیل و مدل سازی ارتباط میان این سوگیری ها و ریسک بازار می تواند به درک بهتر رفتار سرمایه گذاران و ثبات بازار کمک کند.
2. روش تحقیق
پژوهش حاضر از نوع کاربردی و با رویکرد توصیفی-تحلیلی انجام شده است. جامعه آماری شامل سرمایه گذاران فعال در بورس اوراق بهادار تهران است که از میان آنان ۳۵۰ نفر به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. داده ها از طریق پرسشنامه استاندارد سوگیری های رفتاری جمع آوری و با استفاده از نرم افزار SmartPLS تحلیل گردید. روایی سازه ها از طریق تحلیل عاملی تاییدی و پایایی ابزار با آلفای کرونباخ ارزیابی شد.
3. یافته ها و بحث
نتایج تحلیل مدل ساختاری نشان داد که سوگیری بیش اعتمادی بیشترین اثر را بر افزایش ریسک بازار دارد. همچنین رفتار توده ای و ترس از زیان نیز باعث افزایش نوسانات کوتاه مدت در بازار سهام می شوند. از سوی دیگر، سوگیری لنگراندازی منجر به تصمیم گیری های کند و واکنش های تاخیری در برابر تغییرات بازار می گردد. تحلیل مسیر نشان داد که احساسات سرمایه گذاران نقش میانجی قابل توجهی در انتقال اثر سوگیری ها بر ریسک بازار ایفا می کند.
4. نتیجه گیری
پژوهش حاضر نشان داد که سوگیری های رفتاری از جمله بیش اعتمادی، ترس از زیان و رفتار توده ای در تشدید ریسک بازار نقش قابل توجهی دارند. توجه به این مولفه ها در طراحی سیاست های آموزشی و مشاوره ای بازار سرمایه می تواند موجب افزایش ثبات و کاهش رفتارهای هیجانی سرمایه گذاران شود. پیشنهاد می شود نهادهای مالی و سازمان بورس، برنامه های آموزشی در زمینه شناخت سوگیری های رفتاری و مدیریت احساسات در تصمیم گیری مالی را توسعه دهند.
منابع
1. باربریس، ن. و تالر، ر. (2003). بررسی مالی رفتاری. Handbook of the Economics of Finance.
2. کانمن، د. و تورسکی، ا. (1979). نظریه چشم انداز: تحلیل تصمیم در شرایط ریسک. Econometrica.
3. شفرین، ه. (2007). فراتر از حرص و ترس: درک مالی رفتاری و روان شناسی سرمایه گذاری. انتشارات آکسفورد.
4. سامدی، م. و عسگری، ف. (1400). تحلیل تاثیر سوگیری های شناختی بر نوسانات بازار. فصلنامه مطالعات مالی ایران.
5. لو، ا. (2012). بازارهای تطبیقی: تکامل مالی با سرعت اندیشه. انتشارات پرینستون.