سهند؛ شهری برای آینده که در مدیریت امروز مانده است

---

 

انحلال رسمی شورای اسلامی شهر سهند شاید در نگاه نخست یک تصمیم اداری برای حل بحران داخلی شورا به نظر برسد، اما در واقع نشانه ای از بحرانی عمیق تر در حکمرانی شهری است؛ بحرانی که ریشه آن را باید در ساختار، آموزش و فرهنگ مدیریت محلی در شهرهای جدید جست وجو کرد. سهند، شهری که قرار بود الگویی برای زندگی ایمن، سالم و مدرن در نزدیکی کلان شهر تبریز باشد، امروز درگیر مشکلاتی شده که نه تنها توسعه آن را به چالش کشیده، بلکه پرسش هایی اساسی درباره کارآمدی نهاد شورا در شهرهای نوپا مطرح کرده است.

سهند در آینه حکمرانی؛ شهری برای آینده که در گذشته مانده است

شهر سهند در حدود ۲۰ کیلومتری جنوب غربی تبریز قرار دارد و با هدف اسکان بخشی از جمعیت فزاینده این کلان شهر در دهه هفتاد خورشیدی پایه گذاری شد. جمعیت رسمی آن در سرشماری ۱۳۸۵ تنها حدود ۱۳ هزار نفر بود، اما برآوردهای غیررسمی امروز از سکونت بیش از ۱۰۰ هزار نفر در این شهر حکایت دارد. چنین رشد سریعی، سهند را به یکی از پرشتاب ترین شهرهای جدید کشور تبدیل کرده است؛ شهری که با نام «شهر سالم و ایمن» شناخته می شود و قرار بود نمونه ای از زندگی شهری برنامه ریزی شده، با دسترسی مناسب به خدمات، حمل ونقل، فضاهای سبز و سکونتگاه های استاندارد باشد. با این حال، رشد جمعیت، پیچیدگی های اقتصادی و ضعف مدیریت محلی سبب شد این تصویر ایده آل را در این ایام و در سال های اخیر با چالش های جدی روبه رو شود.

انحلال شورای اسلامی شهر سهند در نتیجه ی مجموعه ای از تخلفات، تعلیق ها و درگیری های درونی رخ داد. طبق اعلام فرماندار اسکو، شش نفر از هفت عضو شورا به دلیل تخلفات مالی تعلیق شدند و اعضای علی البدل جایگزین آن ها شدند. اما حتی پس از این جایگزینی نیز شورا نتوانست به کارکرد موثر خود بازگردد. دو عضو شورا با عدم حضور در جلسات رسمی، مانع از رسمیت یافتن نشست ها شدند و در نتیجه، شورا عملا از کار افتاد. در نهایت، با طی مراحل قانونی، استانداری آذربایجان شرقی وظایف شورا را به معاونت عمرانی خود واگذار کرد. این اتفاق اگرچه از نظر حقوقی اقدامی موقت است، اما در عمل به معنای تعلیق یکی از مهم ترین نهادهای مردم سالاری محلی در شهری است که بیش از هر زمان به مشارکت شهروندان نیاز دارد.

از شهر ایمن تا شورای منحل؛ روایت ناتمام توسعه در سهند

شوراهای اسلامی شهر و روستا به عنوان نماد «حکومت مردم بر مردم» در قانون اساسی جایگاهی ویژه دارند. قرار بود این شوراها با اتکا بر رای مستقیم مردم، فاصله میان دولت و شهروندان را کاهش دهند و تصمیم گیری درباره امور شهری را از سطح مرکز به سطح محلی منتقل کنند. اما تجربه سهند نشان داد که اگر زیرساخت های فرهنگی، آموزشی و نظارتی کافی برای اداره چنین نهادهایی فراهم نشود، شورا به جای محلی برای تصمیم سازی جمعی، به عرصه ای از رقابت های شخصی و منافع کوتاه مدت تبدیل می شود. در سهند، اختلاف نظر بر سر انتخاب شهردار، به جای گفت وگو و اقناع، به تحریم جلسات و در نهایت فلج شدن نهاد شورا انجامید.

از سوی دیگر، ساختار شهرهای جدید نیز خود در بروز چنین بحران هایی بی تاثیر نیست. شهرهایی مانند سهند معمولا به صورت برنامه ریزی شده و با مدیریت شرکت عمران شهرهای جدید شکل می گیرند، اما پس از رشد جمعیت، اداره ی آن ها به شهرداری و شورا واگذار می شود. این انتقال، اگر بدون آماده سازی مدیریتی و نهادی انجام شود، باعث دوگانگی در تصمیم گیری ها و ناهماهنگی میان بخش های مختلف شهری می شود. سهند دقیقا در چنین وضعیتی قرار دارد: شهری با ساختار فیزیکی نو اما با نظام اداری و سیاسی ناپایدار. در حالی که از نظر کالبدی، سهند به عنوان شهر ایمن و استاندارد طراحی شده، از نظر نهادی هنوز در مرحله ی آزمون و خطا است.

شهر ایمن، شورای معلق؛ آزمون سخت مردم سالاری در سهند

افزون بر این، ضعف در آموزش و شفافیت مالی در شوراهای محلی موجب شده زمینه ی بروز تخلفات و بی اعتمادی عمومی فراهم شود. تعلیق شش عضو شورا به دلیل تخلفات مالی، هرچند نشانه ی اجرای قانون و نظارت است، اما از سوی دیگر، ضربه ای سنگین به اعتبار شورا نزد افکار عمومی وارد کرده است. وقتی شهروندان می بینند که نهاد منتخب آن ها به دلیل فساد یا اختلافات شخصی منحل می شود، اعتمادشان به سازوکار انتخاباتی و مشارکت مدنی کاهش می یابد. این بی اعتمادی در بلندمدت به کاهش مشارکت در انتخابات شوراها و بی میلی مردم نسبت به مسئولیت پذیری اجتماعی منجر خواهد شد.

اکنون که وظایف شورای شهر سهند به معاونت عمرانی استانداری واگذار شده، باید از این تجربه به عنوان فرصتی برای بازاندیشی در حکمرانی محلی استفاده کرد. شهرهای جدید به سازوکارهای متفاوتی از شهرهای سنتی نیاز دارند؛ شوراهایی با آموزش های تخصصی تر، نظام نظارتی شفاف تر و سازوکار حقوقی موثرتر برای جلوگیری از بن بست های سیاسی. سهند نه باید تنها به عنوان شهری با ساختمان های جدید و خیابان های منظم شناخته شود، بلکه باید به عنوان آزمایشگاهی برای اصلاح ساختار مردم سالاری محلی در کشور دیده شود.

سهند در آینه حکمرانی؛ شهر آینده اما اسیر مدیریت امروز

شاید انحلال شورای سهند پایانی موقت بر یک بحران باشد، اما اگر تجربه آن جدی گرفته نشود، ممکن است آغازگر سلسله ای از ناکامی های مشابه در دیگر شهرهای جدید کشور باشد. آینده ی سهند و شهرهای هم تراز آن، نه در برج ها و خیابان های تازه ساز، بلکه در اعتماد شهروندان به نهادهای محلی رقم می خورد. هیچ شهری، حتی اگر با معیارهای سلامت و ایمنی ساخته شود، بدون اعتماد و مشارکت مردم پایدار و زنده نخواهد ماند.

*نویسنده: موسی کاظم زاده؛ قابل دسترسی هم در سایت بازار تبریز آنلاین

https://bazartabrizonline.ir