کاربست سواد فرهنگی در برنامه درسی دوره متوسطه: راهبردی برای تربیت شهروند جهانی در عصر ارتباطات

در دنیای امروز که مرزهای فرهنگی و جغرافیایی در حال فروپاشی اند، نظام آموزشی بیش از هر زمان دیگری وظیفه دارد دانش آموزانی تربیت کند که توانایی زندگی و تعامل در جامعه جهانی را داشته باشند. مفهوم سواد فرهنگی (Cultural Literacy) به منزله ی یکی از مبانی نظری تربیت شهروند جهانی، بر آگاهی، احترام و درک متقابل نسبت به فرهنگ های گوناگون تاکید دارد. هدف این یادداشت، واکاوی میزان حضور و کاربست این سواد در برنامه درسی دوره متوسطه ایران است.

روش مطالعه به صورت توصیفی–تحلیلی و بر پایه ی تحلیل محتوای کیفی کتاب های درسی انجام شد. نتایج بررسی ها نشان داد که در بسیاری از متون درسی، به ویژه در دروس علوم اجتماعی، ادبیات و مطالعات فرهنگی، تمرکز اصلی بر ارزش های بومی و ملی است و تعامل میان فرهنگی کمتر مورد توجه قرار گرفته است. در حالی که برای تربیت شهروند جهانی، لازم است آموزش رسمی فراتر از مرزهای جغرافیایی و قومیتی برود و به گفت وگوی تمدن ها، احترام به تفاوت ها و مسئولیت پذیری جهانی بپردازد.

تقویت سواد فرهنگی مستلزم طراحی برنامه درسی تلفیقی است که در آن از روایت های چندفرهنگی، پروژه های گفت وگو محور و فعالیت های مشارکتی بین المللی استفاده شود. معلمان نیز باید با بهره گیری از روش های تدریس فعال مانند یادگیری مبتنی بر پروژه، بازی های شبیه سازی و آموزش میان فرهنگی، زمینه تجربه زیسته دانش آموزان از فرهنگ های متنوع را فراهم کنند. در نهایت، آموزش وپرورش می تواند با رویکردی کل نگر، بستر تربیت دانش آموزانی را فراهم سازد که ضمن حفظ هویت ایرانی–اسلامی، واجد تفکر جهانی، روحیه گفت وگو و احترام به تفاوت های فرهنگی باشند.