علی رضا کاظمی
3 یادداشت منتشر شدهچشم انداز صنعت ساختمان ایران و نگرانی از تامین آهن در افق ۱۴۰۶ به قلم مهندس علیرضا کاظمی
چشم انداز صنعت ساختمان ایران و نگرانی از تامین آهن در افق ۱۴۰۶
نویسنده: مهندس علیرضا کاظمی – فعال حوزه بازرگانی و صنعت فولاد
صنعت ساختمان در ایران، طی دهه های اخیر همواره یکی از پیشران های اصلی رشد اقتصادی کشور بوده است. این صنعت، با سهمی قابل توجه از تولید ناخالص داخلی و نقش تعیین کننده در اشتغال زایی، همواره تحت تاثیر مستقیم بازار فولاد، آهن آلات و مصالح پایه قرار داشته است. با ورود به نیمه دوم دهه ۱۴۰۰، نشانه های روشنی از عدم اطمینان در تامین مستمر آهن و محصولات فولادی مشاهده می شود؛ مسئله ای که در سال های آینده، به ویژه در بازه ی ۱۴۰۶ تا ۱۴۱۰ می تواند به یکی از محورهای بحرانی توسعه شهری و صنعتی کشور تبدیل گردد.
۱. وضعیت فعلی بازار آهن و فولاد ایران
در حال حاضر، ایران یکی از ۱۰ تولیدکننده بزرگ فولاد در جهان محسوب می شود، اما بخش قابل توجهی از این تولیدات درگیر نوسانات شدید قیمتی، کمبود انرژی، سیاست های صادراتی غیرپایدار و فرسودگی خطوط تولید است. افزایش نرخ دلار، محدودیت های بین المللی، و چالش های انتقال ارز نیز از اصلی ترین عوامل برهم زننده تعادل بازار هستند.
با رشد قیمت جهانی انرژی و افزایش هزینه حمل ونقل داخلی، بسیاری از پروژه های ساختمانی در کشور با تاخیر و رکود روبه رو شده اند. در عین حال، سیاست های ناپایدار در خصوص قیمت گذاری محصولات فولادی موجب کاهش انگیزه تولیدکنندگان برای توسعه ظرفیت شده است.
۲. وابستگی مستقیم صنعت ساختمان به ثبات تامین فولاد
در ایران، حدود ۵۵ تا ۶۰ درصد از هزینه ساخت وسازهای بزرگ به فولاد و محصولات وابسته اختصاص دارد. از این رو هرگونه نوسان در قیمت یا عرضه آهن، مستقیما بر قیمت تمام شده ی واحدهای مسکونی، پروژه های عمرانی و زیرساختی اثر می گذارد. از طرفی با رشد تقاضای انباشته مسکن تا سال ۱۴۰۶ و اجرای طرح های ملی در حوزه مسکن دولتی، نیاز به آهن آلات حداقل ۲۵ تا ۳۰ درصد افزایش خواهد یافت.
اگر سیاست های توسعه ی تولید آهن اسفنجی، بهینه سازی مصرف انرژی و تقویت صادرات هدفمند در بازه ۱۴۰۴ تا ۱۴۰۶ جدی گرفته نشود، احتمال شکل گیری شکاف میان عرضه داخلی و نیاز ساخت وساز دور از ذهن نیست.
۳. چالش های کلان: انرژی، زیرساخت و سیاست های صادراتی
یکی از مهم ترین تهدیدها در افق ۱۴۰۶، بحران انرژی است. کمبود گاز در زمستان و برق در تابستان باعث توقف مقاطع تولیدی کارخانجات فولاد در فصول سرد و گرم می شود. این اختلال های فصلی، نه تنها هزینه تولید را بالا می برد بلکه به تلاطم دائمی قیمت در زنجیره تامین منجر می شود.
از سوی دیگر، سیاست های صادراتی غیرپایدار و تصمیمات مقطعی (مانند ممنوعیت یا اعمال تعرفه صادرات) برنامه ریزی بلندمدت بنگاه ها را دشوار کرده است. در نتیجه، بسیاری از فعالان بازار آهن به جای توسعه، رویکرد احتیاط و انبارداری محافظه کارانه را در پیش گرفته اند.
۴. دورنگری و راهکارها برای پایداری صنعت
آینده نگری در صنعت ساختمان ایجاب می کند که از اکنون، ساختار تامین مواد اولیه به صورت بنیادین بازتعریف شود. اگر بخواهیم در سال های ۱۴۰۶ به بعد با بحران مضاعف مواجه نشویم، چند مسیر حیاتی باید در دستور کار قرار گیرد:
- سرمایه گذاری در معادن سنگ آهن داخلی و کاهش وابستگی به واردات خوراک فولادسازی.
- بهینه سازی مصرف گاز و برق در صنایع فولاد با ورود تکنولوژی های جدید تولید کم کربن.
- ایجاد انبارهای راهبردی آهن و میلگرد در مناطق پرمصرف مانند مشهد، اصفهان و تهران برای جلوگیری از شوک های فصلی بازار.
- هماهنگی میان وزارت صمت، وزارت راه و بخش خصوصی برای تنظیم حجم تولید، مصرف و صادرات.
- حمایت از صادرکنندگان و بازگشت ارز حاصل از صادرات فولاد برای تامین نیاز وارداتی صنایع زیرساختی کشور.
۵. نتیجه گیری
در مجموع، آینده صنعت ساختمان ایران در گروی مدیریت علمی بازار آهن و فولاد است. بدون ثبات در تامین و قیمت این دو عنصر، هیچ طرح عمرانی یا برنامه توسعه ملی به نتیجه نخواهد رسید.
پیش بینی ها نشان می دهد که از سال ۱۴۰۶ به بعد، با افزایش ساخت وسازهای مسکونی و زیرساختی، مصرف فولاد به بیش از ۳۵ میلیون تن در سال خواهد رسید؛ بنابراین، امروز باید تصمیماتی اتخاذ شود که فردا مانع از بحران شود.
به باور من، اگر بخش خصوصی در تصمیم سازی ها نقش پررنگ تری بیابد و سیاست های صادراتی به نفع تولید پایدار و تجارت منطقه ای تنظیم شود، می توان آینده ای روشن و متعادل برای صنعت ساختمان ایران رقم زد – آینده ای که در آن، کمبود آهن نه تهدید، بلکه فرصتی برای تحول صنعتی کشور خواهد بود.