تعریف و شرایط تحقق جرم

تعریف و مفهوم جرم

جرم یکی از بنیادی ترین مفاهیم در علم حقوق کیفری است که به رفتارهایی اشاره دارد که نظم اجتماعی، امنیت عمومی یا ارزش های اساسی جامعه را نقض می کنند و به همین دلیل، قانون گذار برای آن ها مجازات تعیین می کند.

بر اساس ماده ۲ قانون مجازات اسلامی، «هر رفتاری اعم از فعل یا ترک فعل که در قانون برای آن مجازات تعیین شده است،جرم محسوب می شود». 

این تعریف به ما نشان می دهد که تنها زمانی می توان رفتاری را جرم دانست که قانون آن را پیش تر ممنوع کرده و برای آن مجازات مشخص کرده باشد. بنابراین، اصل «قانونی بودن جرم و مجازات» از اصول اساسی حقوق کیفری است.

برای اینکه عملی جرم تلقی شود، تحقق سه عنصر لازم است:

۱. عنصر قانونی؛ یعنی وجود قانون صریحی که رفتار را جرم بشمارد.

۲. عنصر مادی؛ یعنی وجود عمل خارجی (فعل یا ترک فعل) که در جهان خارج رخ داده باشد.

۳. عنصر روانی؛ یعنی وجود قصد و اراده مجرمانه در انجام آن عمل.

به بیان ساده، جرم وقتی به طور کامل محقق می شود که شخص با اراده آگاهانه کاری انجام دهد یا از انجام کاری خودداری کند که قانون آن را ممنوع کرده و برای آن مجازات تعیین کرده باشد.

در نتیجه، جرم پدیده ای اجتماعی و حقوقی است که مرز میان رفتار مجاز و نامجاز را مشخص می کند و هدف از شناسایی و مجازات آن، حفظ نظم عمومی، عدالت و امنیت در جامعه است.