راه های ارتقای کیفیت آموزش در مدارس ایران: از تحول معلم تا نوسازی فرهنگ مدرسه

۱. تحول در فلسفه و اهداف آموزش

نظام آموزشی کنونی بیش از حد بر ارزیابی های کمی، مانند نمره و آزمون های ورودی دانشگاه، متمرکز است و از رسالت اصلی خود که پرورش انسان های متفکر، خلاق و مسئول است، فاصله گرفته است. در چشم انداز تحول آفرین، هدف آموزش باید از «انتقال صرف دانش» به سوی «پرورش توانایی تفکر انتقادی، مهارت های زندگی، همکاری اجتماعی و خودآگاهی» تغییر یابد. در چنین رویکردی، محور پرسش از «چه چیزی یاد گرفته می شود» به «چگونه یادگیری رخ می دهد» جابه جا می شود.

۲. توانمندسازی واقعی معلمان

موثرترین بعد تحول آموزشی، ارتقای کیفی جایگاه و توانمندی معلمان است. برنامه های ضمن خدمت باید از قالب های نظری و تشریفاتی خارج شده و به صورت کارگاهی، عملی و مبتنی بر نیازهای واقعی کلاس درس اجرا شوند.
معلمان لازم است در حوزه هایی همچون روان شناسی یادگیری، روش های نوین تدریس، فناوری آموزشی، ارزشیابی توصیفی و تفکر انتقادی آموزش ببینند. افزون بر این، اصلاح نظام انگیزشی و بهبود وضعیت معیشتی آنان ضرورت دارد؛ زیرا خلاقیت و کیفیت تدریس در شرایط فشار کاری بالا و انگیزش پایین تحقق نمی یابد.

۳. تحول در برنامه درسی

بازنگری در محتوای آموزشی باید با هدف کاهش حجم مطالب و تمرکز بر مهارت محوری صورت گیرد. محتواهای درسی می بایست با واقعیت های زندگی روزمره دانش آموزان پیوند داشته و زمینه ساز یادگیری معنادار باشند.
همچنین، نظام ارزشیابی باید از قالب سنتی آزمون های کتبی به روش های متنوع تر و جامع تر مانند پروژه محور، عملکردی و مبتنی بر پرونده ی پیشرفت (Portfolio) تغییر یابد تا رشد همه جانبه ی یادگیرندگان سنجیده شود.

۴. بهره گیری هوشمندانه از فناوری آموزشی

فناوری اطلاعات باید به عنوان ابزاری در خدمت یادگیری و توسعه ی فرصت های آموزشی به کار گرفته شود، نه تهدیدی برای آن. ایجاد پلتفرم های ملی به منظور اشتراک و تولید محتوای آموزشی توسط معلمان، آموزش سواد رسانه ای و پرورش تفکر انتقادی در دانش آموزان از ضرورت های این بخش است.
ترکیب آموزش حضوری و مجازی (یادگیری ترکیبی) نیز می تواند به شخصی سازی یادگیری و افزایش انعطاف آموزشی منجر شود.

۵. تغییر فرهنگ مدرسه

تحول فرهنگی مدارس مستلزم تغییر نگرش از فضای خشک و اداری به محیطی پویا، شاد و یادگیرنده است. روابط انسانی در مدرسه باید بر پایه گفت وگو، همکاری، احترام متقابل و اعتماد میان مدیر، معلم و دانش آموز شکل گیرد.
خانواده ها نیز لازم است به جای مداخله گری، به صورت مشارکت جویانه در فرایند تربیتی حضور یابند تا پیوند میان خانه و مدرسه تقویت شود.

جمع بندی

تحول اصیل و پایدار در آموزش زمانی محقق می شود که مولفه های اصلی آن شامل معلم آگاه، دانش آموز فعال، محتوای کاربردی، محیط آموزشی پویا و نظام حمایتی عادلانه در کنار یکدیگر و در چارچوبی هماهنگ و هدفمند به کار گرفته شوند.