زیست جهان های هوشمند و خلاق؛ پیوند فناوری، هنر و فرهنگ در شهرهای آینده ایران

زیست جهان های هوشمند و خلاق؛ پیوند فناوری، هنر و فرهنگ در شهرهای آینده ایران

مهدی صفی آبادی | فعال فرهنگی و پژوهشگر هنر شهری

در دهه ی اخیر، تحولات فناورانه سبب شده مرز میان هنر، فرهنگ و فناوری در شهرهای پیشرو جهان فروبپاشد. شهر دیگر صرفا مجموعه ای از ساختمان ها و خیابان ها نیست؛ بلکه «زیست جهانی خلاق» است که در آن داده، احساس و خلاقیت در هم تنیده اند.

در چنین نگاهی، شهر هوشمند فقط با نصب حسگر و سامانه دیجیتال تعریف نمی شود، بلکه باید واجد روح فرهنگی باشد. اگر فناوری بدون پیوست فرهنگی به کار رود، شهر به کالبدی بی جان بدل می شود؛ اما اگر با هنر و هویت بومی پیوند یابد، می تواند به بستری برای معنا، تعامل و زیبایی تبدیل گردد.

از بارسلونا تا اهواز

تجربه های جهانی همچون بارسلونا، سئول و استکهلم نشان داده اند که توسعه هوشمند زمانی پایدار است که میان هنر عمومی، آموزش خلاق و فناوری دیجیتال پیوند برقرار شود. بارسلونا داده های شهری را به اثر هنری تبدیل می کند، سئول استارتاپ های فرهنگی را در پارک های فناوری حمایت می کند، و در استکهلم شهروندان خود تولیدکننده داده و محتوا هستند.

در ایران، با وجود رشد پارک های علم و فناوری، هنوز این پیوند میان فناوری و فرهنگ شکل نگرفته است. بیشتر پروژه های شهر هوشمند، «فناورانه بدون فرهنگ» باقی مانده اند.

مدل «زیست جهان خلاق ایرانی»

الگوی پیشنهادی، ترکیبی از چهار بعد است:
۱. فناوری هوشمند به عنوان زیرساخت داده و ارتباط.
۲. هنر و معماری برای خلق فضاهای زیبا و تعاملی.
۳. صنایع خلاق به عنوان موتور اقتصادی و محتوایی.
۴. فرهنگ فناوری برای معنا بخشیدن به نوآوری.

با تکیه بر این چهار بعد، شهر آینده ایرانی می تواند چهره ای تازه یابد؛ شهری که بادگیرهایش با حسگرهای انرژی تجدیدپذیر هماهنگ اند و روایت تاریخی اش در نورپردازی شبانه جاری است.

نمونه پیشنهادی: میدان هنر هوشمند اهواز

در طرح پیشنهادی، میدان مرکزی اهواز به فضایی تبدیل می شود که در آن نور، موسیقی، داده و روایت بومی درهم تنیده اند. درخت دیجیتال در مرکز میدان، نمادی از رشد فرهنگی شهروندان است و عروسک های رباتیک بومی، شعر و موسیقی محلی را پخش می کنند. چنین فضایی می تواند به الگوی ملی «هنر در خدمت فناوری و زندگی» بدل شود.

جمع بندی

توسعه شهرهای آینده در ایران نیازمند نگاهی است که فناوری را در خدمت انسان و فرهنگ بداند. برای این منظور، باید شوراهای بین وزارتی شهر خلاق تشکیل شود، صندوق سرمایه گذاری صنایع خلاق راه اندازی گردد و آموزش میان رشته ای STEAM در مدارس گسترش یابد.

شهر خلاق ایرانی، شهری است که در آن انسان، فناوری و فرهنگ در رابطه ای زنده و اخلاقی قرار دارند؛ جایی که فناوری به خلق معنا کمک می کند، نه به فراموشی آن.