زنان بازار تبریز؛ نیروی پنهان اقتصاد محلی

---

 

بازار بزرگ تبریز، با قدمتی بیش از چند قرن، نه تنها یکی از شاهکارهای معماری و تجارت ایران به شمار می رود، بلکه قلب تپنده اقتصاد و فرهنگ شهری محسوب می شود. این بازار با گذرگاه های پیچیده، سقف های طاقی و حجره های پرشمار، هر روز میزبان هزاران فروشنده و خریدار است که جریان زندگی روزمره شهر را رقم می زنند. اغلب نگاه ها به جنب وجوش فروشندگان مرد، دادوستد کالا و تردد مشتریان معطوف است و فعالیت زنان کمتر به چشم می آید. اما حقیقت این است که بخش قابل توجهی از روح و هویت بازار در دستان زنانی نهفته است که در سکوت و پشت صحنه فعالیت می کنند و نقش حیاتی در حفظ سنت ها، اقتصاد محلی و جریان فرهنگی شهر دارند.

زنان بازار تبریز؛ سکوتی که زندگی می آفریند

این زنان، از فرش بافان و قلم زنان گرفته تا تولیدکنندگان شیرینی های سنتی و صنایع دستی، با مهارت و صبر فراوان محصولات خود را می آفرینند و از این طریق نه تنها نیازهای روزمره مردم را تامین می کنند، بلکه میراث فرهنگی تبریز را زنده نگه می دارند. هر گره فرش، هر نقش قلم زنی، و هر شیرینی سنتی، حاصل دستان ماهر و ذهن پرانرژی زنانی است که نسل هاست این مهارت ها را به ارث برده اند و به نسل های بعد منتقل می کنند. بدون این تلاش ها، بازار تبریز تنها یک مجموعه از حجره های قدیمی بود و هویت فرهنگی آن به مرور زمان کم رنگ می شد.

نقش زنان در بازار محدود به تولید کالا نیست. آن ها شبکه های اجتماعی و اقتصادی بازار را نیز شکل می دهند. روابط بین فروشندگان، مشتریان و تولیدکنندگان غالبا از طریق زنان برقرار می شود و اعتماد و همکاری میان افراد جامعه محلی بر پایه همین تعاملات شکل می گیرد. این زنان در محیطی که سنت های اقتصادی و اجتماعی غالبا مردانه است، با خلاقیت و ابتکار مسیر خود را باز کرده اند و نسل های جوان تر را نیز با مهارت ها و تجربه های خود آشنا می کنند. تاب آوری زنان در برابر نوسانات اقتصادی، رکود بازار و تغییر سبک زندگی، نمونه ای روشن از تلاش انسانی و خلاقیت فردی است که کمتر در گزارش های خبری منعکس می شود.

بازار تبریز؛ اقتصادی که بر دستان زنان می تپد

فعالیت زنان در بازار جنبه فرهنگی و اجتماعی مهمی نیز دارد. صنایع دستی و محصولات سنتی تولید شده توسط آنان، مانند فرش های نفیس، قلم زنی، سفال و شیرینی های محلی، هویت تاریخی و فرهنگی تبریز را نمایان می کند و این میراث ارزشمند را به نسل های آینده منتقل می سازد. حضور زنان در ایام ویژه سال، مانند نوروز، محرم یا دیگر مناسبت های محلی، اهمیت این نقش را بیشتر آشکار می کند؛ آنها در آماده سازی کالاها، تزئین حجره ها و برنامه ریزی فعالیت ها مشارکت می کنند و نشان می دهند که حفظ فرهنگ و سنت ها بدون حضور فعال زنان ممکن نیست. در واقع، این زنان همزمان کارآفرین، نگهبان فرهنگ و آموزش دهنده نسل بعد هستند.

یکی از جنبه های کمتر دیده شده نقش زنان، اثر آن ها بر اقتصاد خرد و خانواده است. بسیاری از زنانی که در بازار فعالیت می کنند، کسب و کار خود را به صورت خانوادگی اداره می کنند و درآمد حاصل از فروش محصولات، منبع اصلی یا مکمل درآمد خانواده است. این امر به تثبیت جایگاه زنان در جامعه و تقویت استقلال اقتصادی آنان کمک می کند. زنان بازار با مهارت در مدیریت منابع، تبلیغ محصولات و جلب اعتماد مشتریان، نمونه ای از توانمندی اقتصادی هستند که فراتر از نگاه سنتی به کار زنان قرار دارد. این فعالیت ها حتی در شرایط دشوار اقتصادی، مانند تورم، کاهش قدرت خرید و رکود بازار، ادامه پیدا می کند و نشان دهنده خلاقیت و پایداری اجتماعی آنان است.

قصه زنان بازار تبریز؛ صدای آرام اما ماندگار

زنان بازار، علاوه بر نقش اقتصادی، تاثیر مهمی در انتقال دانش و مهارت های سنتی دارند. آموزش فرزندان، شاگردان و کارآموزان به صورت غیررسمی توسط زنان، تضمین کننده استمرار هنرهای سنتی مانند فرش بافی و قلم زنی است. این انتقال دانش نه تنها به حفظ میراث فرهنگی کمک می کند بلکه هویت اجتماعی جامعه محلی را نیز تقویت می سازد. بدون حضور زنان، بسیاری از این مهارت ها و صنایع دستی با گذر زمان فراموش می شد و بازار به یک فضای صرفا اقتصادی و فاقد هویت فرهنگی تبدیل می شد.

با وجود اهمیت بسیار این نقش، روایت زنان در بازار تبریز کمتر دیده شده است. اغلب اخبار و تحلیل ها بر جریان خرید و فروش، فعالیت فروشندگان مرد و جنبه های اقتصادی بازار متمرکز است و زنان نادیده گرفته می شوند. ثبت داستان ها و تجربه های آنان، نه تنها عدالت فرهنگی را بازمی گرداند، بلکه الگویی الهام بخش برای سایر جوامع سنتی ارائه می دهد. این داستان ها نشان می دهند که حفظ میراث فرهنگی، پایداری اقتصادی و نوآوری در شرایط دشوار، بدون مشارکت فعال و خلاقانه زنان امکان پذیر نیست.

روح بازار تبریز در دستان زنان

بازار تبریز با تمام شکوه و عظمتش، اگرچه شلوغ و پرهیاهو است، اما روح آن در دستان زنانی جریان دارد که اغلب دیده نمی شوند. این زنان ستون های اصلی اقتصاد، حافظان فرهنگ و آموزگاران نسل بعد هستند. داستان آنان قصه ای از زندگی روزمره، امید، خلاقیت و مقاومت است؛ داستانی که با وجود سکوت ظاهری، جریان زندگی بازار و هویت تبریز را شکل می دهد. شناخت و قدردانی از تلاش های زنان، نه تنها تصویر واقعی بازار را روشن می کند، بلکه نشان می دهد که هر تغییر اجتماعی و اقتصادی پایدار، نیازمند مشارکت فعال زنان است.

*نویسنده: موسی کاظم زاده؛ قابل دسترسی هم در سایت بازار تبریز آنلاین

https://bazartabrizonline.ir