تامل؛ گمشده ی نظام آموزشی امروز

نظام آموزشی امروز بیش از هر زمان دیگری به سرعت، رقابت و کمیت وابسته است. در این میان، «تامل» یعنی مکثی برای اندیشیدن و درک معنا به تدریج از فرایند یادگیری حذف شده است. دانش آموزان می آموزند چگونه پاسخ دهند، نه چگونه بیندیشند. معلمان می کوشند حجم مطالب را تمام کنند، نه عمق تجربه را بسازند. چنین آموزشی، ذهن هایی پر از داده اما تهی از معنا می پرورد.

تامل، به معنای توقف در مسیر یادگیری نیست؛ بلکه مرحله ای ضروری از فهم است. انسان تنها زمانی می تواند دانسته های خود را به آگاهی بدل کند که لحظه ای درنگ کند، بیندیشد و میان تجربه های پراکنده اش پیوند برقرار سازد. در روان شناسی تربیتی، این فرایند را بازتاب ذهنی یا «تفکر تاملی» می نامند؛ حالتی که در آن یادگیرنده از تکرار بی هدف فاصله گرفته و به درک شخصی از دانش می رسد.

احیای تامل در آموزش، نیازمند تغییر نگاه معلم است. معلمی که خود فرصت اندیشیدن دارد، در شاگرد نیز میل به تفکر را بیدار می کند. فراهم کردن لحظه هایی برای گفت وگو، سکوت یا بازاندیشی پس از هر فعالیت آموزشی، می تواند ذهن را از شتاب بیرونی به آرامش درونی برساند.

آموزش بدون تامل، یادگیری بی ریشه است. هر نظام آموزشی که در آن اندیشیدن جای خود را به آزمون دادن بسپارد، آینده ای می سازد از ذهن های واکنشی، نه خلاق. بازگشت به تامل، بازگشت به اصل تعلیم وتربیت است؛ یعنی پرورش انسانی که می فهمد، نه فقط می داند.