عدالت جنسیتی در ضمانت اجرای مهریه؛ از تغییر قانون تا تغییر فرهنگ

بحث مهریه، فقط یک موضوع حقوقی نیست؛ بلکه آینه ای از نگرش فرهنگی جامعه به ازدواج، جنسیت و عدالت است. مهریه زمانی طراحی شده بود تا امنیت مالی زنان در زندگی مشترک را تقویت کند؛ اما در واقعیت امروز، اغلب به میدان تنش، بدهی، زندان و چانه زنی تبدیل شده است.

قانون با اصلاحات متعدد کوشیده است تعادلی میان حمایت از زنان و جلوگیری از فشار مالی بر مردان ایجاد کند، اما پرسش اصلی باقی است:
آیا ضمانت اجرای مهریه در نظام فعلی، واقعا بر پایه ی عدالت جنسیتی است یا صرفا تلاشی برای مهار بحران های انباشته؟

🔸 1. عدالت قانونی بدون عدالت فرهنگی ممکن نیست
وقتی جامعه از زنان انتظار دارد برای دریافت مهریه «شرمنده» باشند یا در مقابل حقوق مالی خود «بذل» کنند تا طلاق بگیرند، قانون به تنهایی نمی تواند عدالت را برقرار کند. حتی بهترین مواد قانونی هم در بستری از کلیشه ها، کارایی خود را از دست می دهند.

🔸 2. مهریه فقط پول نیست؛ نماد امنیت روانی است
برای بسیاری از زنان، مهریه صرفا یک عدد در عقدنامه نیست؛ بلکه نشانه ای از احترام، امنیت و ضمانت حداقلی در شرایط آسیب پذیری است. وقتی ضمانت اجرای مهریه تضعیف شود، احساس امنیت زنان در ازدواج هم کاهش می یابد — حتی اگر هرگز مهریه ای مطالبه نکنند.

🔸 3. تغییر قانون باید با تغییر فرهنگ همراه شود
اجرای عادلانه مهریه نه با حذف آن و نه با فشار بر یک جنسیت، بلکه با بازتعریف مسئولیت های متقابل امکان پذیر است. ایجاد سازوکارهایی مثل بیمه مهریه، صندوق حمایتی، و آموزش پیش از ازدواج می تواند به جای تنش، «اعتماد ساختاری» بسازد.

🔸 4. عدالت جنسیتی یعنی احترام به نیازهای هر دو طرف
مردان فقط پرداخت کننده نیستند و زنان فقط دریافت کننده. در یک رابطه ی عادلانه، حقوق و تعهدات باید بر مبنای انسانیت مشترک تعریف شود نه بر اساس کلیشه های تاریخی.

⚖️ مهریه اگر با نگاهی انسانی، عادلانه و ساختاری اصلاح شود، دیگر به ابزاری برای فشار یا فرار تبدیل نخواهد شد؛ بلکه به بخشی از امنیت مشترک زن و مرد بدل می شود. این مسیر نه فقط به اصلاح قانون، بلکه به تحول فرهنگی نیاز دارد.