فلسفه؛ معنا، کارکرد و ضرورت بازتعریف
✍️ یادداشت: فلسفه؛ معنا، کارکرد و ضرورت بازتعریف
نویسنده: محمدجواد ربانی | تخصص: فلسفه، علوم تربیتی | صفحه رسمی: rabbanijavad.andishvaran.ir
فلسفه، در ساده ترین تعریف، تلاش عقلانی انسان برای فهم هستی، انسان، و رابطه میان آن هاست. اما این تعریف، اگر در فضای انتزاعی و بی ارتباط با زندگی باقی بماند، از نگاه اسلامی و انقلابی، ناقص و ناکارآمد خواهد بود.
در منظومه فکری مقام معظم رهبری، فلسفه نه تنها یک رشته نظری بلکه یک ابزار تمدن ساز است. ایشان بارها تاکید کرده اند که فلسفه باید «زنده»، «مسئله محور» و «پاسخ گو» باشد. فلسفه ای که نتواند به نیازهای واقعی بشر پاسخ دهد، در برج عاج باقی خواهد ماند و از مسیر حکمت اسلامی فاصله خواهد گرفت.
«فلسفه باید بتواند به مسائل واقعی بشر پاسخ دهد؛ نه اینکه در برج عاج بنشیند و صرفا به انتزاعات بپردازد.»
— مقام معظم رهبری
🔍 مفهوم فلسفه در نگاه اسلامی
در نگاه اسلامی، فلسفه صرفا تامل ذهنی نیست؛ بلکه تلاشی برای کشف نظام خلقت، فهم جایگاه انسان، و رسیدن به حکمت عملی است. فلسفه اسلامی، برخلاف فلسفه های سکولار، پیوندی عمیق با ایمان، اخلاق، و تربیت دارد.
«در فرهنگ اسلامی همه مباحث فکری و اعتقادی با تمام ابعاد عملی و رفتاری پیوند دارند؛ تفکیک آن ها از یکدیگر غیرممکن و خروج از تفکر و عمل دینی است.»
— مقاله «مبانی فلسفه سیاسی اسلام از دیدگاه مقام معظم رهبری»
⚙️ کارکردهای فلسفه در جامعه اسلامی
- تولید مبانی علوم انسانی اسلامی
فلسفه باید پایه گذار نظریه های بنیادین در حوزه هایی چون تعلیم و تربیت، سیاست، اقتصاد و هنر باشد. - هدایت عقلانیت اجتماعی
فلسفه اسلامی می تواند عقلانیت دینی را در برابر عقلانیت سکولار تقویت کند و مسیر تصمیم گیری های کلان را جهت دهد. - پاسخ گویی به شبهات معرفتی و اعتقادی
در عصر تهاجم فکری، فلسفه باید توان دفاع از مبانی دینی و پاسخ به شبهات را داشته باشد. - تربیت انسان متفکر و متعهد
فلسفه اسلامی نه تنها عقل را پرورش می دهد، بلکه آن را در خدمت ایمان، اخلاق و مسئولیت اجتماعی قرار می دهد.
📌 ضرورت بازتعریف فلسفه در عصر حاضر
با توجه به چالش های معرفتی، فرهنگی و تمدنی امروز، بازتعریف فلسفه از یک رشته انتزاعی به یک ابزار تمدن ساز ضروری است. این بازتعریف باید بر اساس جهان بینی توحیدی، انسان شناسی دینی، و نیازهای واقعی جامعه صورت گیرد.
«تحول در فلسفه، پیش نیاز تحول در علوم انسانی و سبک زندگی اسلامی است.»
— برداشت از بیانات رهبری در سالگرد ارتحال امام خمینی (۱۳۹۵)
امنابع:
مبانی فلسفه سیاسی اسلام از دیدگاه مقام معظم رهبری – پایگاه انسان شناسی
فلسفه اسلامی – نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه صنعتی شیراز
بایدها و نبایدهای فلسفه اسلامی مبتنی بر اندیشه مقام معظم رهبری – نشریه خردنامه صدرا