گوش دادن روان کاوانه (Psychoanalytic Listening) از دیدگاه بیون و سلمان اختر

گوش دادن روان کاوانه: دیدگاه بیون و سلمان اختر

گوش دادن روان کاوانه (Psychoanalytic Listening) یکی از مهارت های مرکزی در روان کاوی است که هدف آن درک لایه های پنهان ذهن مراجع است. این مهارت فراتر از شنیدن ساده کلمات مراجع عمل می کند و تحلیلگر را قادر می سازد تا به افکار، احساسات و انگیزه های ناخودآگاه دست یابد. ویلفرد بیون و سلمان اختر دو اندیشمندی هستند که هر یک به شیوه خود، ابعاد این مهارت را تحلیل کرده اند.

1. دیدگاه ویلفرد بیون: توجه یکنواخت و گوش دادن بدون پیش داوری بیون بر اهمیت گوش دادن بدون حافظه و آرزو تاکید داشت؛ یعنی درمانگر باید در هر جلسه با ذهنی خالی از پیش داوری، انتظارات یا تحلیل های آماده، به مراجع گوش دهد (Bion, 1991).

توجه یکنواخت (Evenly Hovering Attention):

بیون پیشنهاد می کند درمانگر هنگام گوش دادن نباید تنها بر محتوا یا منطقی که مراجع ارائه می دهد تمرکز کند، بلکه باید توجه خود را به تمام جنبه های کلامی و غیرکلامی متمرکز کند، از جمله لحن صدا، سکوت ها، و حتی تناقض ها.

هدف: این نوع گوش دادن به درمانگر امکان می دهد تا فرآیندهای ناخودآگاه مراجع آشکار شود و تحلیل روان کاوانه دقیق تر انجام گیرد.بیون همچنین گوش دادن را به عنوان ابزار یادگیری از تجربه معرفی می کند؛ او معتقد بود که تحلیلگر از طریق شنیدن دقیق و بدون پیش داوری می تواند نه تنها مراجع، بلکه تجربه های خود و روند درمان را نیز تحلیل کند.

2. دیدگاه سلمان اختر: گوش دادن به عنوان فرآیند درمان

سلمان اختر (2012) گوش دادن روان کاوانه را نه تنها یک مهارت تکنیکی، بلکه یک فرآیند درمانی مستقل می داند. او تاکید می کند که روان کاوی بیش از یک درمان کلامی، یک درمان شنیداری نیز هست، چرا که بسیاری از فرآیندهای ناخودآگاه مراجع از طریق کلمات، سکوت ها و حالات غیرکلامی آشکار می شوند.

اختر گوش دادن روان کاوانه را به سه بعد تقسیم می کند:

1. شنیدن محتوای آشکار: توجه به آنچه مراجع بیان می کند.

2. شناخت لایه های ناخودآگاه: تحلیل لغزش ها، تناقض ها و نمادهای نهفته در کلام.

3. انعکاس و تامل: درمانگر بازخوردی ارائه می دهد که مراجع را به بینش های تازه هدایت کند.

نوآوری ها و محدودیت ها: اختر به محدودیت های شنیدن روان کاوانه نیز اشاره می کند، از جمله پیچیدگی در آموزش 

این مهارت و نیاز به تمرین مستمر برای درمانگران.

3. شباهت ها و تفاوت های ویژگی گوش دادن روانکاوانه از دیدگاه بیون وسلمان اختر:

تمرکز اصلی توجه یکنواخت و بدون پیش داوری گوش دادن به عنوان فرآیند درمان

هدف کشف فرآیندهای ناخودآگاه و یادگیری از تجربه تسهیل درک عمیق ناخودآگاه و هدایت درمان

تاکید بر تجربه و فرآیندهای روانی تکنیک های شنیدن، بازخورد و نوآوری در درمان

روش تمرکز بر سکوت، لحن، تناقض ها تحلیل کلام، زبان بدن، انعکاس و بینش

هر دو بر اهمیت شنیدن دقیق و بدون قضاوت تاکید دارند و گوش دادن را نه فقط به عنوان یک ابزار، 

بلکه به عنوان رکن اساسی روان درمانی می بینند.

4. اهمیت بالینی

گوش دادن روان کاوانه باعث می شود که:

بینش مراجع افزایش یابد: مراجع قادر خواهد بود الگوها و تعارضات ناخودآگاه خود را شناسایی کند.

رابطه درمانگر-مراجع تقویت شود: اعتماد و امنیت روانی مراجع افزایش می یابد.

اثربخشی درمان بالاتر رود: مقاومت مراجع کاهش و پذیرش فرآیند درمان بیشتر می شود.

5. نتیجه گیری:

گوش دادن روان کاوانه مهارتی استراتژیک در روان کاوی که با ترکیب توجه یکنواخت بیون و روش های شنیداری اختر امکان درک عمیق تر از تجربه های ناخودآگاه مراجع را فراهم می کند. آموزش و تمرین مستمر این مهارت می تواند کیفیت درمان روان کاوانه را به طور قابل توجهی افزایش دهد.

منابع:

Bion, W. R. (1991). Learning from Experience. Karnac Books.

Akhtar, S. (2012). Psychoanalytic Listening: Methods, Limits, and Innovations. Routledge.

Sutanto, L. (2021). Psychoanalytic listening: Between unconscious and conscious. Jurnal Psikiatri Surabaya, 10(1), 13–19. https://doi.org/10.20473/jps.v10i1.23429