بلاکچین، پلتفرم های دیجیتال و چالش حریم خصوصی

موضوع : بلاکچین ، پلتفرم های دیجیتال و چالش حریم خصوصی 

نویسندگان : 

محمدصالح عالمی ، کارشناسی ارشد حقوق 

امیر ترکزبان ، کارشناسی مهندسی کامپیوتر 

فناوری بلاکچین به عنوان یک دفتر کل توزیع شده و تغییرناپذیر، پتانسیل زیادی برای متحول کردن پلتفرم های دیجیتال دارد، به ویژه در زمینه های امنیت و شفافیت. با این حال، رابطه آن با حریم خصوصی کاربران پیچیده و دوگانه است و نیازمند بررسی دقیق علمی است.

مزایای بلاکچین برای حریم خصوصی در پلتفرم های دیجیتال

بلاکچین در تئوری می تواند با ویژگی های زیر، حریم خصوصی کاربران را در پلتفرم های دیجیتال ارتقا دهد:

• کاهش اتکا به واسطه های متمرکز: بلاکچین نیاز به نهادهای متمرکز (مانند شرکت های بزرگ فناوری) را که داده های کاربران را جمع آوری و کنترل می کنند، کاهش می دهد. این امر می تواند مالکیت داده ها را تا حد زیادی به خود کاربران بازگرداند.
• هویت های خود-مالک (Self-Sovereign Identity - SSI): پیاده سازی سیستم های SSI بر بستر بلاکچین به کاربران این امکان را می دهد که کنترل دائمی بر هویت دیجیتال و اطلاعات شخصی خود داشته باشند و فقط اطلاعات ضروری را با طرف های مورد اعتماد به اشتراک بگذارند.
• هویت های خود-مالک (Self-Sovereign Identity - SSI): پیاده سازی سیستم های SSI بر بستر بلاکچین به کاربران این امکان را می دهد که کنترل دائمی بر هویت دیجیتال و اطلاعات شخصی خود داشته باشند و فقط اطلاعات ضروری را با طرف های مورد اعتماد به اشتراک بگذارند.
• تغییرناپذیری و امنیت داده: سوابق ذخیره شده در بلاکچین از طریق رمزنگاری ایمن می شوند و تغییر آن ها عملا غیرممکن است. این ویژگی از دستکاری داده های شخصی و سوابق تراکنش ها جلوگیری می کند.

⚖️ چالش دوگانه شفافیت در مقابل محرمانگی

اصلی ترین چالش حریم خصوصی در بلاکچین، تضاد ذاتی میان شفافیت (Transparency) و محرمانگی (Confidentiality) است:

• شفافیت ذاتی: در بلاکچین های عمومی مانند بیت کوین و اتریوم، تمام تراکنش ها (حاوی آدرس های عمومی) برای همه قابل مشاهده و ردیابی هستند. اگرچه این آدرس ها مستعار هستند (به جای نام واقعی)، با استفاده از روش های تحلیل زنجیره ای (Chain Analysis) می توان هویت واقعی افراد پنهان در پس این آدرس ها را کشف کرد.
• ذخیره سازی دائمی: از آنجایی که داده ها پس از ثبت در بلاکچین تغییرناپذیر می شوند، اگر به طور تصادفی یا عمدی داده های شخصی حساس در یک بلاکچین عمومی ذخیره شوند، حذف آن ها (که طبق قوانین حفظ حریم خصوصی مانند GDPR ضروری است) عملا غیرممکن خواهد بود.

نتیجه گیری و چشم انداز

بلاکچین در پلتفرم های دیجیتال یک شمشیر دولبه در رابطه با حریم خصوصی است. از یک سو، ابزارهای قدرتمندی برای مبارزه با کنترل متمرکز داده ها و بازگرداندن مالکیت داده به کاربران فراهم می کند. از سوی دیگر، شفافیت ذاتی آن، بدون مکانیسم های رمزنگاری پیشرفته (مانند ZKP)، می تواند به طور بالقوه حریم خصوصی کاربران را بیش از پیش به خطر اندازد.

تحقیقات و توسعه کنونی بر روی ادغام موفقیت آمیز این مکانیسم های حفظ حریم خصوصی در زیرساخت های بلاکچینی متمرکز شده است تا بتوان از مزایای امنیت و عدم تمرکز آن بهره برد، در حالی که الزامات محرمانگی و چارچوب های قانونی مانند حق حذف اطلاعات (Right to be Forgotten) نیز رعایت شوند.