کلیات وظایف، مسئولیت ها و حدود صلاحیت کارشناس رسمی دادگستری (بر پایه ۶۰ محور آزمون)

حسابرسی و حسابداری : 

کارشناس رسمی دادگستری بازوی فنی و علمی قوه قضاییه است که با تکیه بر تخصص خود در رشته هایی چون حسابداری، مدیریت صنعتی، مالی و ارزیابی دارایی ها، به کشف حقیقت کمک می کند. آزمون ورودی این حرفه نه فقط سنجش دانش، بلکه آزمون امانت داری، نظم، دقت و تسلط بر استانداردهاست. چکیده مفاهیم ۶۰ سوال مهم در آزمون را می توان در وظایف و الزامات زیر خلاصه کرد:

---

۱. مبانی قانونی و حرفه ای

1. کارشناس رسمی باید مطابق قانون کارشناسان رسمی دادگستری و آیین نامه اجرایی عمل کند.

2. اظهار نظر او برای دادگاه جنبه مشورتی دارد، اما در تصمیم قاضی اثر مستقیم دارد.

3. کارشناس باید فقط در حوزه تخصص درج شده در پروانه اش اظهارنظر کند.

4. قبول کارشناسی در پرونده ای که ذی نفع است یا با طرفین رابطه مالی دارد، ممنوع است.

5. گزارش کارشناسی باید مستدل، مستند، روشن و دارای امضا و مهر رسمی باشد.

---

۲. اصول اخلاقی و انتظامی

6. کارشناس باید بی طرف و مستقل از هر طرف دعوی باشد.

7. افشای اسرار مالی، قراردادی یا شخصی اشخاص تخلف انتظامی است.

8. تبلیغ عمومی با عنوان کارشناس رسمی یا درج آگهی ممنوع است.

9. تاخیر در تحویل گزارش بدون عذر موجه قابل تعقیب انتظامی است.

10. واگذاری گزارش یا امضای آن توسط شخص دیگر مصداق تخلف و جعل است.

---

۳. وظایف اجرایی و مالی

11. کارشناس موظف است در مهلت مقرر و به دستور مقام ارجاع دهنده گزارش دهد.

12. باید کلیه اسناد، دفاتر، ترازنامه ها و مدارک مالی را با دقت بررسی کند.

13. در گزارش باید روش کار و مبانی محاسبات را صریح بیان کند.

14. کارشناس حق ندارد در ازای تسریع یا تغییر نظر وجهی مطالبه یا دریافت کند.

15. دریافت حق الزحمه فقط از مرجع ارجاع دهنده یا طبق تعرفه رسمی مجاز است.

---

۴. اصول فنی حسابداری و حسابرسی

16. آشنایی با استانداردهای حسابداری ایران (۱ تا ۲۵) الزامی است.

17. کارشناس باید تفاوت بین نقدی و تعهدی، سود حسابداری و سود نقدی را بداند.

18. در ارزیابی شرکت ها باید بهای تمام شده تاریخی و ارزش منصفانه را تشخیص دهد.

19. باید مفهوم استهلاک، ذخایر، بدهی جاری و غیرجاری را دقیق بشناسد.

20. توان محاسبه نقطه سر به سر، نسبت جاری، سود هر سهم (EPS) لازم است.

21. آشنایی با صورت های مالی (سود و زیان، ترازنامه، جریان وجوه نقد) ضروری است.

22. باید بتواند تحلیل نسبت های مالی برای ارزیابی سلامت شرکت انجام دهد.

23. بداند حسابرسی مستقل، داخلی و قانونی چه تفاوت هایی دارند.

24. وظیفه دارد در گزارش های مالی هرگونه تحریف یا جعل عددی را افشا کند.

25. با قوانین مالیات های مستقیم و ارزش افزوده آشنا باشد.

---

۵. تحلیل و ارزیابی مالی و مدیریتی

26. کارشناسی ارزش دارایی ها باید بر مبنای روش های پذیرفته شده ارزیابی (جایگزینی، بازار، درآمد) باشد.

27. کارشناس باید بتواند ارزش سهام شرکت ها را با مدل های تنزیلی محاسبه کند.

28. مفاهیم CAPM، SML، CML را در تحلیل بازده و ریسک بداند.

29. توانایی تحلیل نسبت بازده به ریسک و ضریب بتا در ارزیابی بازار سرمایه را داشته باشد.

30. باید تحلیل تراز عملکرد و هزینه فرصت سرمایه را انجام دهد.

31. با مفاهیم Anti-Money Laundering (AML) برای تشخیص تراکنش های مشکوک آشنا باشد.

32. بداند پول شویی، فرار مالیاتی و معاملات صوری چگونه در تراز مالی شناسایی می شود.

33. توان تهیه گزارش خسارت در قراردادها یا سرمایه گذاری های زیان دیده را داشته باشد.

34. ارزیابی ورشکستگی، انحلال و ارزش تصفیه شرکت ها از وظایف تخصصی اوست.

---

۶. تعامل با محاکم و طرفین

35. کارشناس باید در محل و زمان تعیین شده توسط مرجع قضایی حاضر شود.

36. موظف است صورت جلسه معاینه محل یا بررسی دفاتر را امضا و ضمیمه گزارش کند.

37. در صورت اعتراض به نظرش، باید در هیات سه نفره کارشناسی حاضر و پاسخ دهد.

38. در گزارش ها باید از عبارات قطعی یا مبهم («به نظر می رسد») پرهیز کند.

39. در صورت نیاز به مدارک اضافی باید از دادگاه کتبا درخواست تمدید مهلت کند.

---

۷. حدود صلاحیت و مسئولیت قانونی

40. کارشناس فقط در موضوعات مرتبط با رشته پروانه خود اظهارنظر می کند.

41. اظهار نظر در سایر رشته ها، خارج از صلاحیت و فاقد اعتبار قضایی است.

42. در صورت تخلف یا اشتباه فاحش، با نظر کانون به هیات انتظامی ارجاع می شود.

43. مجازات انتظامی شامل توبیخ، تعلیق موقت یا لغو پروانه است.

44. مسئولیت مدنی و کیفری کارشناس در صورت ضرر به طرفین برقرار است.

---

۸. در حوزه گزارش نویسی و مستندسازی

45. گزارش باید دارای بخش های مشخص باشد: مقدمه، موضوع، مستندات، بررسی، محاسبات، نتیجه.

46. شماره پرونده، تاریخ ارجاع، تاریخ گزارش و امضا باید درج شود.

47. ضمائم و اسناد باید به صورت مستند ضمیمه گزارش و شماره گذاری شود.

48. از ذکر موارد غیرمرتبط یا تحلیل شخصی باید پرهیز کند.

49. نتیجه نهایی باید صریح، قابل فهم و مبتنی بر مدارک باشد.

50. کارشناس می تواند یک نسخه از گزارش را برای بایگانی شخصی نگه دارد، نه برای انتشار.

---

۹. در حوزه ارزیابی خسارات و دعاوی

51. محاسبه خسارت تاخیر تادیه باید طبق ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی انجام شود.

52. در دعاوی مشارکت باید سهم هر شریک را بر اساس اسناد واقعی محاسبه کند.

53. در دعاوی بیمه ای باید مطابق اصل غرامت و بیمه نامه معتبر عمل کند.

54. در اختلافات قراردادها، قیمت روز و بهای جایگزینی ملاک است نه بهای تاریخی.

55. در ارزیابی خسارات عمرانی یا تولیدی باید کاهش ارزش زمانی و تورم را لحاظ کند.

---

۱۰. الزامات عمومی و رفتاری

56. رعایت ادب، نظم، پوشش متناسب و گفتار فنی در جلسات الزامی است.

57. در مصاحبه کارشناسی، ارزیابی بر اساس تسلط علمی، سوابق و نحوه استدلال شفاهی است.

58. کارشناس باید با اصول ارتباط موثر با قاضی، وکلا و اصحاب دعوی آشنا باشد.

59. مکاتبات او با مراجع رسمی باید رعایت قالب اداری و واژگان حقوقی را داشته باشد.

60. هرگونه اختلاف بین کارشناسان باید در هیات کارشناسی حل شود نه رسانه ها.

---

نتیجه گیری

کارشناس رسمی دادگستری، امانت دار حقیقت است. او نه در پی اثبات ادعا، بلکه در پی روشن کردن واقعیت مالی و فنی است. دانشی که از آزمون او سنجیده می شود، مجموعه ای از حسابداری، حقوق، مدیریت، اخلاق و دقت عددی است. هر سوال از آزمون، در واقع یکی از وظایف اوست: از رعایت اصل بی طرفی تا تسلط بر محاسبات مالی، از فهم AML تا تشخیص بتا در SML.

او زمانی شایسته این عنوان است که بداند هر عدد، اثر حقوقی دارد و هر کلمه در گزارشش می تواند مسیر عدالت را تغییر دهد.

کلیات وظایف، مسئولیت ها و حدود صلاحیت کارشناس رسمی دادگستری (بر پایه ۱۰۰ محور آزمون)

کارشناس رسمی دادگستری بازوی فنی و علمی قوه قضاییه است که با تکیه بر تخصص خود در رشته هایی چون حسابداری، مدیریت صنعتی، مالی و ارزیابی دارایی ها، به کشف حقیقت کمک می کند. آزمون ورودی این حرفه نه فقط سنجش دانش، بلکه آزمون امانت داری، نظم، دقت و تسلط بر استانداردهاست. چکیده مفاهیم ۱۰۰ سوال آزمون را می توان در وظایف و الزامات زیر خلاصه کرد:


---

۱. مبانی قانونی و حرفه ای

1. کارشناس رسمی باید مطابق قانون کارشناسان رسمی دادگستری و آیین نامه اجرایی عمل کند.


2. اظهار نظر او برای دادگاه جنبه مشورتی دارد، اما در تصمیم قاضی اثر مستقیم دارد.


3. کارشناس باید فقط در حوزه تخصص درج شده در پروانه اش اظهارنظر کند.


4. قبول کارشناسی در پرونده ای که ذی نفع است یا با طرفین رابطه مالی دارد، ممنوع است.


5. گزارش کارشناسی باید مستدل، مستند، روشن و دارای امضا و مهر رسمی باشد.




---

۲. اصول اخلاقی و انتظامی

6. کارشناس باید بی طرف و مستقل از هر طرف دعوی باشد.


7. افشای اسرار مالی، قراردادی یا شخصی اشخاص تخلف انتظامی است.


8. تبلیغ عمومی با عنوان کارشناس رسمی یا درج آگهی ممنوع است.


9. تاخیر در تحویل گزارش بدون عذر موجه قابل تعقیب انتظامی است.


10. واگذاری گزارش یا امضای آن توسط شخص دیگر مصداق تخلف و جعل است.




---

۳. وظایف اجرایی و مالی

11. کارشناس موظف است در مهلت مقرر و به دستور مقام ارجاع دهنده گزارش دهد.


12. باید کلیه اسناد، دفاتر، ترازنامه ها و مدارک مالی را با دقت بررسی کند.


13. در گزارش باید روش کار و مبانی محاسبات را صریح بیان کند.


14. کارشناس حق ندارد در ازای تسریع یا تغییر نظر وجهی مطالبه یا دریافت کند.


15. دریافت حق الزحمه فقط از مرجع ارجاع دهنده یا طبق تعرفه رسمی مجاز است.




---

۴. اصول فنی حسابداری و حسابرسی

16. آشنایی با استانداردهای حسابداری ایران (۱ تا ۲۵) الزامی است.


17. کارشناس باید تفاوت بین نقدی و تعهدی، سود حسابداری و سود نقدی را بداند.


18. در ارزیابی شرکت ها باید بهای تمام شده تاریخی و ارزش منصفانه را تشخیص دهد.


19. باید مفهوم استهلاک، ذخایر، بدهی جاری و غیرجاری را دقیق بشناسد.


20. توان محاسبه نقطه سر به سر، نسبت جاری، سود هر سهم (EPS) لازم است.


21. آشنایی با صورت های مالی (سود و زیان، ترازنامه، جریان وجوه نقد) ضروری است.


22. باید بتواند تحلیل نسبت های مالی برای ارزیابی سلامت شرکت انجام دهد.


23. بداند حسابرسی مستقل، داخلی و قانونی چه تفاوت هایی دارند.


24. وظیفه دارد در گزارش های مالی هرگونه تحریف یا جعل عددی را افشا کند.


25. با قوانین مالیات های مستقیم و ارزش افزوده آشنا باشد.




---

۵. تحلیل و ارزیابی مالی و مدیریتی

26. کارشناسی ارزش دارایی ها باید بر مبنای روش های پذیرفته شده ارزیابی (جایگزینی، بازار، درآمد) باشد.


27. کارشناس باید بتواند ارزش سهام شرکت ها را با مدل های تنزیلی محاسبه کند.


28. مفاهیم CAPM، SML، CML را در تحلیل بازده و ریسک بداند.


29. توانایی تحلیل نسبت بازده به ریسک و ضریب بتا در ارزیابی بازار سرمایه را داشته باشد.


30. باید تحلیل تراز عملکرد و هزینه فرصت سرمایه را انجام دهد.


31. با مفاهیم Anti-Money Laundering (AML) برای تشخیص تراکنش های مشکوک آشنا باشد.


32. بداند پول شویی، فرار مالیاتی و معاملات صوری چگونه در تراز مالی شناسایی می شود.


33. توان تهیه گزارش خسارت در قراردادها یا سرمایه گذاری های زیان دیده را داشته باشد.


34. ارزیابی ورشکستگی، انحلال و ارزش تصفیه شرکت ها از وظایف تخصصی اوست.




---

۶. تعامل با محاکم و طرفین

35. کارشناس باید در محل و زمان تعیین شده توسط مرجع قضایی حاضر شود.


36. موظف است صورت جلسه معاینه محل یا بررسی دفاتر را امضا و ضمیمه گزارش کند.


37. در صورت اعتراض به نظرش، باید در هیات سه نفره کارشناسی حاضر و پاسخ دهد.


38. در گزارش ها باید از عبارات قطعی یا مبهم («به نظر می رسد») پرهیز کند.


39. در صورت نیاز به مدارک اضافی باید از دادگاه کتبا درخواست تمدید مهلت کند.




---

۷. حدود صلاحیت و مسئولیت قانونی

40. کارشناس فقط در موضوعات مرتبط با رشته پروانه خود اظهارنظر می کند.


41. اظهار نظر در سایر رشته ها، خارج از صلاحیت و فاقد اعتبار قضایی است.


42. در صورت تخلف یا اشتباه فاحش، با نظر کانون به هیات انتظامی ارجاع می شود.


43. مجازات انتظامی شامل توبیخ، تعلیق موقت یا لغو پروانه است.


44. مسئولیت مدنی و کیفری کارشناس در صورت ضرر به طرفین برقرار است.




---

۸. در حوزه گزارش نویسی و مستندسازی

45. گزارش باید دارای بخش های مشخص باشد: مقدمه، موضوع، مستندات، بررسی، محاسبات، نتیجه.


46. شماره پرونده، تاریخ ارجاع، تاریخ گزارش و امضا باید درج شود.


47. ضمائم و اسناد باید به صورت مستند ضمیمه گزارش و شماره گذاری شود.


48. از ذکر موارد غیرمرتبط یا تحلیل شخصی باید پرهیز کند.


49. نتیجه نهایی باید صریح، قابل فهم و مبتنی بر مدارک باشد.


50. کارشناس می تواند یک نسخه از گزارش را برای بایگانی شخصی نگه دارد، نه برای انتشار.




---

۹. در حوزه ارزیابی خسارات و دعاوی

51. محاسبه خسارت تاخیر تادیه باید طبق ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی انجام شود.


52. در دعاوی مشارکت باید سهم هر شریک را بر اساس اسناد واقعی محاسبه کند.


53. در دعاوی بیمه ای باید مطابق اصل غرامت و بیمه نامه معتبر عمل کند.


54. در اختلافات قراردادها، قیمت روز و بهای جایگزینی ملاک است نه بهای تاریخی.


55. در ارزیابی خسارات عمرانی یا تولیدی باید کاهش ارزش زمانی و تورم را لحاظ کند.




---

۱۰. الزامات عمومی و رفتاری

56. رعایت ادب، نظم، پوشش متناسب و گفتار فنی در جلسات الزامی است.


57. در مصاحبه کارشناسی، ارزیابی بر اساس تسلط علمی، سوابق و نحوه استدلال شفاهی است.


58. کارشناس باید با اصول ارتباط موثر با قاضی، وکلا و اصحاب دعوی آشنا باشد.


59. مکاتبات او با مراجع رسمی باید رعایت قالب اداری و واژگان حقوقی را داشته باشد.


60. هرگونه اختلاف بین کارشناسان باید در هیات کارشناسی حل شود نه رسانه ها.




---

✅️نتیجه گیری

کارشناس رسمی دادگستری، امانت دار حقیقت است. او نه در پی اثبات ادعا، بلکه در پی روشن کردن واقعیت مالی و فنی است. دانشی که از آزمون او سنجیده می شود، مجموعه ای از حسابداری، حقوق، مدیریت، اخلاق و دقت عددی است. هر سوال از آزمون، در واقع یکی از وظایف اوست: از رعایت اصل بی طرفی تا تسلط بر محاسبات مالی، از فهم AML تا تشخیص بتا در SML.

او زمانی شایسته این عنوان است که بداند هر عدد، اثر حقوقی دارد و هر کلمه در گزارشش می تواند مسیر عدالت را تغییر دهد.