بدعهدهای آمریکا و تئوریکای اروپایی در برجام و اسنپ بک | مصاحبه زنده با دکتر موسوی فرد | شبکه رادیویی استانی دنا

در برنامه زنده روز چهارشنبه 16 مهرماه 1404 رادیو دنا (شبکه استانی) کارشناس مجری برنامه پرسمان رادیو دنا: برنامه "پرسمان" رادیو دنا را دنبال می کنید. در ادامه، مجری برنامه با جناب آقای دکتر سیدمحمدرضا موسوی فرد، کارشناس ارشد مسائل سیاسی و حقوق بین الملل، به گفت وگو می نشینم. با ما همراه باشید.مجری: سلام و وقت بخیر خدمت جناب آقای دکتر موسوی فرد. ضمن خوشامدگویی، از اینکه وقت ارزشمندتان را در اختیار ما و شنوندگان ارجمند قرار دادید، صمیمانه سپاسگزاریم.دکتر موسوی فرد: با سلام و درود بر شما و همه شنوندگان محترم. بنده نیز خوشحالم در خدمت شما خواهم بود.

مجری برنامه: آقای دکتر، در گفت وگوی پیشین، خلاصه ای مفید و جامع از مفاد فصل هفتم منشور ملل متحد و همچنین موارد نقض تعهدات توسط برخی قدرت ها میهمان حضوری برنامه توضیحاتی ارائه نمودند. اکنون، اگر اجازه دهید، بحث را پیرامون مسئله «اسنپ بک» (Snapback) و تاریخچه آن متمرکز کنیم. در حوزه حقوق بین الملل، چگونه می توان این عهدشکنی های ایالات متحده آمریکا را تحلیل نمود؟ به ویژه در شرایطی که جمهوری اسلامی ایران با حسن نیت و شرافت تمام، پای میز مذاکره حاضر شده بود، اما طرف آمریکایی طرحی برای جنگ و نقض سیستماتیک قوانین بین المللی در سر می پروراند.

دکتر موسوی فرد: بله دقیقا، همان طور که مستحضرید، عرض بنده این است که متاسفانه ایالات متحده آمریکا پایبندی چندانی به هیچ یک از قواعد و هنجارهای حقوق بین الملل از خود نشان نمی دهد. این کشور به وضوح از ابزار زور و قدرت برای نیل به اهداف خود بهره می گیرد. در نهایت، آنچه مسلم می نماید، غیرقابل اعتماد بودن دولت آمریکا و حتی متحدان اروپایی آن در این زمینه است. این رویکرد، لزوم تقویت راهبردهای مقابله با بی اعتمادی را دوچندان می سازد.

مجری: بسیار عالی. اگر موافق باشید، به جمع بندی این بحث بپردازیم. با توجه به ضعف های موجود در نظام حقوق بین الملل، چگونه می توان با این گونه عهدشکنی ها مقابله نمود؟

این پژوهشگر حوزه سیاست و حقوق معتقد است: بله حق با شماست. همان طور که برای عموم مردم نیز تا حدودی روشن شده است، متاسفانه حقوق بین الملل در حوزه ضمانت های اجرایی با چالش های جدی مواجه است. این امر را می توان یکی از نقاط ضعف بزرگ این رشته به شمار آورد. به عنوان مثال، در ماجرای برجام، به نظر اینجانب، در کنار این پیمان شکنی ها، برخی کاستی ها نیز در طرف ایرانی وجود داشت. برخی از دوستان ما در آن مقطع، خود را به عنوان افرادی مسلط بر حقوق آمریکا معرفی می کردند، در حالی که باید بر اخذ ضمانت های اجرایی قوی تر تاکید می ورزیدند. آیا صرف امضای آقای جان کری، وزیر امور خارجه وقت آمریکا، به عنوان سندی معتبر و کافی قابل پذیرش بود؟ آیا این دوستان که سال ها در آن کشور به تحصیل و دیپلماسی اشتغال داشتند، از این واقعیت آگاه نبودند که بدون تصویب در مجلس سنا، این توافق از پشتوانه قانونی در آمریکا برخوردار نخواهد بود و رئیس جمهور بعدی به راحتی می تواند با صدور یک فرمان اجرایی، از آن خارج شود؟ پذیرش مکانیسم «اسنپ بک» در چنین شرایطی صورت گرفت و نتیجه آن بر همگان آشکار است. پس از آن، عملا اراده اروپا برای حفظ تعهدات خود در قبال ایران نیز تضعیف گردید. به عقیده بنده، اتحادیه اروپا فاقد اراده مستقل از آمریکا است و در معادلات بین المللی، عملا به بازیچه ای در دست واشنگتن تبدیل شده است. برخی کشورهای عربی نیز از این آب گل آلود ماهی می گیرند و در مورد قدرت دفاعی و موشکی ایران صحبت می کنند جای بسی تامل است، اینکه آمریکا سعی دارد برای اعمال تحریم ها کار را به جنگ دریایی بکشد باید حواسمان جمع باشد که اجماع سازی صورت نگیرد و دولتمردان ما باید بفهمند در سطح روابط بین الملل دوست واقعی نداریم و همه چیز براساس منافع تعریف می شود.

مجری: اشاره دقیقی داشتید به کاستی ها در اخذ ضمانت های لازم در آن مقطع. به نظر حضرتعالی، در شرایط کنونی چه اقداماتی باید صورت پذیرد؟

کارشناس برنامه (دکتر موسوی فرد): به نظر اینجانب، یکی از راهکارهای ممکن در چارچوب حقوق بین الملل، تمسک به ماده 70 منشور (در صورتی که دقیق یادم باشد) می باشد. باید این پرونده به دیوان بین المللی دادگستری ارجاع داده شود. اما متاسفانه یک اشکال اساسی در این راه وجود دارد: برای ارجاع چنین پرونده ای به دیوان، یا شورای امنیت سازمان ملل متحد یا مجمع عمومی باید اقدام به درخواست نظر مشورتی نمایند. در این راستا، بهره گیری از ظرفیت های جنبش عدم تعهد می تواند بسیار راهگشا باشد، چرا که حدود دو سوم اعضای مجمع عمومی را کشورهای این جنبش تشکیل می دهند. بنابراین، با استفاده از این پتانسیل، می توان درخواست صدور قطعنامه ای از مجمع عمومی را نمود تا پرونده مذکور برای اخذ نظر مشورتی به دیوان بین المللی دادگستری ارجاع گردد.

مجری: اما آقای دکتر، با توجه به اینکه تحریم های شورای امنیت نیز در پی خروج آمریکا لغو گردید، این فرآیند حقوقی چگونه می تواند موثر واقع شود؟ اساسا برجام به عنوان یک توافق چندجانبه، از چه جایگاهی در حقوق بین الملل برخوردار است؟

کارشناس: بله، به سوال شما این چنین پاسخ می دهم در حقوق داخلی کشورها، از جمله بر اساس قوانین مدنی جمهوری اسلامی ایران، هنگامی که توافقی میان چند طرف منعقد می شود،همانند ماده (10) قانون مدنی وقتی که خلاف اخلاق حسنه و نظم عمومی نباشد برای همه طرفین لازم الاتباع است از همین اصل برای سوال حضرتعالی خروجی می گیریم در خصوص برجام طرف ایرانی با علم و اطلاع به نظر بنده در آن مقطع چنین تعهدی را پذیرفته است و حق وتو شورای امنیت را کنار زده است از نظر اصول حقوقی نمی توان بر آن خورده گرفت.

گوینده رادیو دنا: از توضیحات ارزشمند جناب دکتر سپاسگزاریم. اگر صحبتی مانده بفرمایید ما گوش می دهیم.
دکتر موسوی فرد: بنده فقط این را تذکر می دهم از خدمت شما مرخص می شویم دولت جمهوری اسلامی و نظام باید بدین نکته یعنی اکراین سازی ایران در جنگ بین قدرت های شرق و غرب تبدیل نگردد. با تشکر از شما و شنوندگان محترم خدانگهدار. مصاحبه کامل قابل دسترسی در آرشیو ایران صدا:

https://player.iranseda.ir/timeArchive-player/?VALID=TRUE&ch=522&ti=20:00&d=10/8/2025