تحلیل تاریخی و علمی من از نوبل شیمی۲۰۲۵؛ تولد دوباره شیمی معدنی در قرن۲۱

نویسنده: جمال عبدالله زاده دانشجوی شیمی محض🧪عاشق محاسبات شیمی،تاریخ شیمی و  دنیای شیمی فیزیک به خصوص شیمی کوانتوم🧪

تولد زیرشاخه ها و رشته های علمی جدید new subdicipline در علم شیمی یکی از دلایل اهدای جوایز نوبل به افراد است.به نظرم اهمیت نوبل شیمی۲۰۲۵ تا حدود زیادی به خاطر شکل گیری رشته علمی جدیدی تحت عنوان شیمی شبکه reticular chemistry می باشد که پلی میان شیمی معدنی و شیمی آلی می باشد؛این رشته علمی جدید همان طور که از اسم آن پیداست به مطالعه مواد و ترکیباتی می پردازد که اولا نانوساختارهای متخلخل و نفوذپذیری هستند و به شدت سوراخ شده و مشبک هستند.ثانیا این مواد حاوی کاتیون های فلزی هستند که با لیگاندهای آلی بلندزنجیری کئوردینه شده اند.شکل و شمایل هندسی این مواد نیز تامل برانگیز بوده و می تواند یک بعدی، دوبعدی و یا سه بعدی باشد.کاربرد گسترده این مواد به این خاطر است که آنها ساختار مشبک و نفوذپذیری دارند و حفرات گسترده داخل آنها به راحتی می تواند آلاینده های محیطی و سایر مواد مضر را جذب کند.به همین دلیل این مواد به عنوان فیلتر کربن دی اکسید عمل می کنند و جلوی آلودگی هوا را می گیرند.بنابراین جایزه نوبل شیمی امسال انقلاب علمی بزرگی در شیمی سبز رقم زده و اقدامی موثر برای حفظ محیط زیست می باشد.پروفسور سوسومو کیتاگاوا شیمیدان ژاپنی از دانشکده شیمی کیوتو نیز مهره مهمی در تحقق این تحول بنیادین شیمی سبز می باشد چراکه دانشکده شیمی کیوتو در ژاپن جزو پیشرفته ترین مراکز علمی دنیا در زمینه شیمی سبز می باشد و اغراق نکرده ام اگر بگویم کیوتو در واقع قلب تپنده شیمی قاره آسیا می باشد.دانشکده شیمی کیوتو چندین بار در سطح جهانی میزبان جلسات بین المللی شیمی سبز بوده است و سابقه طولانی در این مقوله دارد.همچنین باید در نظر داشت که پروفسور عمر یاغی شیمیدان اردنی نیز علاوه بر شیمی معدنی در نانوشیمی هم صاحب نظر و متخصص است و نمی توان نقش نانوشیمی را در شکل گیری این رشته جدید انکار کرد.پروفسور عمر یاغی پس از احمد زویل در سال۱۹۹۹ دومین شیمیدان منطقه خاورمیانه  و غرب آسیا است که به جایزه نوبل شیمی دست یافته است.پروفسور ریچارد رابسون شیمیدان انگلیسی_استرالیایی علاوه بر شیمی معدنی در زمینه فتوشیمی نیز صاحب نظر است.از دیدگاه تاریخ شیمی به باور من کشف و مطالعه چارچوب های فلزی_آلی در واقع به اندازه گشایش دروازه های شیمی آلی فلزی توسط ویکتور گرینیارد شیمیدان فرانسوی ارزشمند و تاثیرگذار می باشد و کمتر از آن نیست.در حقیقت پس از پیشرفت و ترقی رشته علمی نوظهور شیمی سوپراملکولی توسط الکساندرا اسلاوین زن شیمیدان انگلیسی در شیمی معدنی دومین تحول بنیادین و سرنوشت ساز در دنیای شیمی معدنی قطعا ایجاد رشته جدید شیمی شبکهreticular chemistry می باشد.نوبل امسال اهمیت شیمی سبز و شیمی معدنی را به جهان علم ثابت کرد.چون سال ها بود که چراغ شیمی معدنی خاموش مانده بود و شیمی معدنی در قرن ۲۱ به سرنوشت شیمی هسته ای در اواخر قرن ۲۰ پس از درگذشت ماری کوری تبدیل شده بود.به نظر می رسد که بنیاد نوبل رفته رفته متوجه این موضوع شده است که باید نگاه تک بعدی نسبت به علم شیمی را کنار گذاشت چراکه همه شاخه ها و زیرشاخه های علم شیمی زیبایی و جایگاه خاص خودشان را دارند.همچنین نوبل شیمی امسال از دیدگاه محیط زیست و حفظ و توسعه پایدار کره زمین و جلوگیری از آلودگی هوا و گرمایش زمین نقش مثبت و خوبی برای وجدان اخلاقی و انسانیت در جامعه جهانی خواهد داشت و پیام صلح آمیز شیمی سبز را به گوش جهان خواهد رساند.نکته مهم دیگر به نظرم تنوع نژادی و ملیتی در نوبل شیمی امسال می باشد که سه شیمیدان از سه کشور استرالیا،اردن و ژاپن دست در دست هم مرزهای علم شیمی را توسعه دادند.نکته مهم دیگر به عقیده من این بود که نوبل امسال را به افرادی دادند که مستقیما خود علم شیمی را خوانده و تحقیقات و پژوهش آنها کاملا به شیمی مربوط بود و افراد غیر شیمیدان و غیر مرتبط با رشته شیمی در لیست برندگان نبود.چون در نوبل شیمی پارسال متاسفانه هیچ کدام از برندگان نوبل شیمی اصلا تحصیلات شیمی نداشتند و بنیاد نوبل کاملا اصول و استانداردهای علمی را زیرپا گذاشته بود.

✍️دوستان عزیز می توانید ما را در کانال تلگرام اندیشه ورزی و فلسفه شیمی جمال به نشانی t.me/JimiChem دنبال کنید؛ ایستگاه اندیشه ورزی و فلسفه شیمی جمال رسانه ای جالب و جذاب برای علاقه مندان و عاشقان علم شیمی است به ویژه آنان که همواره به معنا و ماهیت و فلسفه شیمی می اندیشند و از آن لذت می برند ✍️