کد گشایی از قلب حاکمیت فوتبال دادگاه فوتبال فیفا

هوالعلیم

کد گشایی از قلب حاکمیت فوتبال دادگاه فوتبال فیفا

مقدمه: داور اختلافات خارج از زمین

وقتی یک بازیکن و یک باشگاه بر سر قرارداد به توافق نمی رسند، چه اتفاقی می افتد؟ یا چگونه یک بازیکن جوان می تواند به باشگاهی در کشوری دیگر منتقل شود؟ این ها سوالاتی هستند که پاسخشان در قلب حاکمیت فوتبال جهانی نهفته است. دادگاه فوتبال فیفا (FIFA Football Tribunal) نهاد قضایی مرکزی است که برای این موقعیت های پیچیده، راه حل هایی ارائه می دهد.

هدف این مقاله، رمزگشایی از این دادگاه است. در ادامه، ساختار آن، انواع پرونده هایی که بررسی می کند و نقش حیاتی آن در حفظ عدالت در فوتبال جهانی را توضیح خواهیم داد.

۱. دادگاه فوتبال فیفا چیست؟ قلب عدالت در فوتبال

هدف اصلی دادگاه فوتبال (FT)، فراهم کردن یک سیستم حل اختلاف کارآمد، تخصصی و در دسترس برای جامعه جهانی فوتبال است. این نهاد تمام هیئت های تصمیم گیری پیشین فیفا را در یک ساختار واحد ادغام کرده است.

برای درک مقیاس و اهمیت این دادگاه، کافی است به آمار دوره ۲۰۲۴/۲۰۲۵ نگاهی بیندازیم: مجموعا ۲۱,۶۳۳ پرونده، درخواست و استعلام در این دوره به ثبت رسیده است که یک رکورد جدید محسوب می شود.

فعالیت های دادگاه به دو حوزه اصلی تقسیم می شود:

• حل اختلاف: مانند مسائل مربوط به قراردادها.
• امور نظارتی: مانند ثبت نام بازیکنان.

برای مدیریت این حجم عظیم از پرونده ها، دادگاه به شعبه های تخصصی تقسیم شده است که هر کدام نقش مشخصی دارند.

۲. ساختار دادگاه: نگاهی به درون شعبه ها

دادگاه فوتبال از سه شعبه تشکیل شده است. در حال حاضر، دو شعبه از این سه شعبه فعال هستند و مسئولیت های اصلی دادگاه را بر عهده دارند.

الف-شعبه وضعیت بازیکنان (PSC) و مسئولیت های کلیدی

رسیدگی به اختلافات قراردادی مربوط به مربیان

حل اختلافات بین باشگاه ها از فدراسیون های مختلف

مدیریت درخواست های نظارتی مانند ثبت نام بازیکنان زیر سن قانونی و 

احراز صلاحیت بازیکنان برای تیم های ملی

ب-شعبه حل اختلاف (DRC)

قضاوت در مورد اختلافات مربوط به استخدام بین بازیکنان و باشگاه ها

رسیدگی به اختلافات مربوط به حق رشد و مکانیزم مشارکت در همبستگی

حل مسائل مربوط به ثبات قراردادی هنگام انتقال یک بازیکن

لازم به ذکر است که شعبه سوم، یعنی شعبه ایجنت ها (AC)، طبق اطلاعات مندرج در گزارش اخیر فیفا، فعالیت هایش به طور موقت به حالت تعلیق درآمده است. یک تفاوت کلیدی این است که شعبه حل اختلاف (DRC) دارای ترکیبی از نمایندگان بازیکنان و باشگاه ها است تا از قضاوت منصفانه در اختلافات استخدامی اطمینان حاصل شود، در حالی که شعبه وضعیت بازیکنان (PSC) به مسائل گسترده تر نظارتی و اختلافات بین باشگاه ها و مربیان رسیدگی می کند.

حال که با ساختار دادگاه آشنا شدیم، بیایید مسائل واقعی که این شعبه ها هر روز با آن ها سر و کار دارند را بررسی کنیم:

۳. پرونده های رایج در دادگاه: از قراردادها تا احراز صلاحیت

فعالیت های دادگاه به دو دسته اصلی تقسیم می شود:

۳.۱ حل اختلاف: حفاظت از قراردادها و مشاغل

این دسته عمدتا به اختلافات مالی و قراردادی می پردازد. سه نوع از مهم ترین این اختلافات به شرح زیر است:

• اختلافات استخدامی: رایج ترین نوع پرونده ها، جایی که یک بازیکن یا مربی با باشگاه خود بر سر قرارداد (مانند حقوق پرداخت نشده) اختلاف دارد. شعبه حل اختلاف (DRC) در دوره ۲۰۲۴/۲۰۲۵، رکورد ۲۰۳۲ پرونده از این نوع را دریافت کرده است.
• اختلافات بین باشگاهی: زمانی که دو باشگاه، معمولا از کشورهای مختلف، بر سر موضوعی مانند انتقال یک بازیکن با یکدیگر اختلاف پیدا می کنند.
• پاداش های آموزشی (حق رشد): مطالباتی که باشگاه های سابق یک بازیکن برای دریافت غرامت مطرح می کنند. این غرامت ها شامل «حق رشد» (غرامتی که به باشگاه های پرورش دهنده برای آموزش بازیکن تا ۲۳ سالگی پرداخت می شود) و «مکانیزم مشارکت در همبستگی» (درصدی از مبلغ انتقال که بین تمام باشگاه هایی که بازیکن را از ۱۲ تا ۲۳ سالگی آموزش داده اند توزیع می شود) است. این نوع مطالبات به دلیل راه اندازی سیستم جدید اتاق پایاپای فیفا (FIFA Clearing House) کاهش یافته است؛ این سیستم پرداخت های حق رشد و مکانیزم مشارکت را به صورت متمرکز و خودکار پردازش می کند و نیاز به طرح دعاوی فردی توسط باشگاه ها را به شدت کاهش داده است.

۳.۲ درخواست های نظارتی: پاسداری از قوانین بازی

این دسته از پرونده ها برای اطمینان از رعایت قوانین فیفا، به ویژه در مورد وضعیت و نقل وانتقالات بازیکنان، طراحی شده است. سه مورد از مهم ترین وظایف نظارتی دادگاه عبارتند از:

• ثبت نام بازیکنان زیر سن قانونی: دادگاه تمام درخواست ها برای نقل و انتقالات بین المللی و اولین ثبت نام بازیکنان غیربومی زیر ۱۸ سال را بررسی و تایید می کند. این یک وظیفه حیاتی برای محافظت از ورزشکاران جوان است. حجم خیره کننده ۱۶,۵۸۱ درخواست در دوره ۲۰۲۴/۲۰۲۵ نشان دهنده اهمیت این موضوع است.
• احراز صلاحیت بازیکنان: دادگاه در مورد اینکه آیا یک بازیکن، به ویژه در موارد دوتابعیتی، واجد شرایط بازی برای یک تیم ملی خاص است یا خیر، راهنمایی و تصمیم گیری رسمی می کند.
• تغییر فدراسیون: یک بازیکن تنها یک بار در طول دوران حرفه ای خود و فقط تحت شرایط استثنایی خاصی می تواند تیم ملی خود را تغییر دهد. شعبه وضعیت بازیکنان (PSC) باید تمام این درخواست ها را تایید کند.

محافظت از بازیکنان جوان یکی از مهم ترین وظایف دادگاه است که فرآیندی دقیق و حساب شده را شامل می شود.

۴. کانون توجه: قوانین ثبت نام بازیکنان زیر سن قانونی

این بخش یک نمونه عملی از قدرت نظارتی دادگاه را نشان می دهد. قانون اساسی در این زمینه کاملا روشن است: به عنوان یک اصل کلی، نقل وانتقالات بین المللی بازیکنان تنها در صورتی مجاز است که بازیکن بیش از ۱۸ سال سن داشته باشد.

دلیل اصلی این قانون، محافظت از بازیکنان جوان در برابر بهره کشی های احتمالی است. با این حال، استثناهایی برای این قانون وجود دارد که در ادامه به زبان ساده توضیح داده شده اند:

1. مهاجرت والدین به دلایل غیرفوتبالی: والدین بازیکن به دلایل شغلی خود به کشور جدید نقل مکان می کنند.
2. انتقال در اتحادیه اروپا/منطقه اقتصادی اروپا: بازیکن بین ۱۶ تا ۱۸ سال سن دارد و انتقال او در قلمرو اتحادیه اروپا یا منطقه اقتصادی اروپا صورت می گیرد و باشگاه جدید شرایط خاصی را برآورده می کند.
3. دلایل بشردوستانه: بازیکن برای حفظ امنیت یا به عنوان پناهنده در حال مهاجرت است.
4. برنامه های تبادل دانش آموزی: یک انتقال موقت برای اهداف تحصیلی (حداکثر تا یک سال).
5. "قانون ۵۰ کیلومتر": بازیکن در نزدیکی یک مرز ملی زندگی می کند و باشگاه جدید نیز در نزدیکی همان مرز قرار دارد.
6. اقامت طولانی مدت: بازیکن حداقل پنج سال به طور مداوم در کشور جدید زندگی کرده است.

چه در مورد آینده یک بازیکن جوان و چه در مورد یک اختلاف قراردادی چند میلیون دلاری، دادگاه همواره به دنبال یک فرآیند حل وفصل سریع و منصفانه است.

۵. چگونگی حل اختلافات: کارآمدی و انصاف

دادگاه فوتبال فیفا به عنوان یکی از سریع ترین و کارآمدترین سیستم های حل اختلاف در جهان شناخته می شود. آمار کلیدی این موضوع را تایید می کند: 

در دوره ۲۰۲۴/۲۰۲۵، میانگین زمان برای حل یک اختلاف قراردادی تنها ۸۸.۷ روز بوده است.

سه مسیر اصلی برای حل اختلافات وجود دارد:

• تصمیم رسمی: یک قاضی یا هیئتی از قضات مدارک را بررسی کرده و یک تصمیم الزام آور صادر می کنند.
• پیشنهاد تسریع شده: برای پرونده هایی که در نگاه اول فاقد پیچیدگی های واقعی یا حقوقی هستند، اداره فیفا می تواند راه حلی را به طرفین پیشنهاد دهد که در صورت پذیرش، فرآیند را به میزان قابل توجهی تسریع می کند.
• میانجی گری: یک سرویس داوطلبانه و رایگان که در آن یک میانجی بی طرف به طرفین کمک می کند تا خودشان به یک توافق دوستانه برسند. استفاده از این روش به طور پیوسته در حال افزایش است.

دادگاه فوتبال فیفا از طریق ساختار شفاف، مسئولیت های تعریف شده و فرآیندهای کارآمد خود، نقشی ضروری در دنیای ورزش ایفا می کند.

۶. نتیجه گیری: ستون نادیده فوتبال جهانی

همانطور که دیدیم، دادگاه فوتبال فیفا چیزی فراتر از یک دادگاه صرف است. این نهاد نقشی دوگانه ایفا می کند: هم یک نهاد قضایی است که اختلافات را حل می کند و هم یک مرجع نظارتی که از اجرای صحیح قوانین مربوط به وضعیت و نقل وانتقالات بازیکنان اطمینان حاصل می کند. بنابراین، کار دادگاه نه تنها برای حل اختلافات امروز، بلکه برای شکل دهی به یک اکوسیستم فوتبال جهانی باثبات، شفاف و عادلانه برای نسل های آینده ضروری است و به عنوان سنگ بنای حاکمیت مدرن در ورزش عمل می کند.

مصطفی لطفی . وکیل ورزشی . پژوهشگر حقوق فوتبال