بررسی مشروعیت زدایی از مکانیسم ماشه در چارچوب حقوق بین الملل| تحلیل دکتر موسوی فرد | بامداد ایلام

دکترسیدمحمدرضا موسوی فرد در تحلیل ارائه شده پایگاه خبری بامداد ایلام معتقد است : در پی خروج یک جانبه آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸، حق استفاده از مکانیسم ماشه طبق قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت از این کشور سلب شده است. این اقدام از منظر حقوق معاهدات فاقد اعتبار بوده و با مخالفت صریح ایران، روسیه و چین همراه شده است. ماهیت خودکار این مکانیسم، اصل اجماع در شورای امنیت را نقض کرده و موجب خدشه در رویه های سازمان ملل می شود. همچنین، فقدان مبانی حقوقی مستحکم و عدم اجماع سیاسی، مشروعیت این سازوکار را به شدت زیر سوال برده است. در چنین شرایطی، تهدید به خروج ایران از پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای (NPT) می تواند به عنوان تله راهبردی برای اجماع سازی جهانی علیه کشور تعبیر شود و زمینه ساز افزایش تحریم ها، انزوای دیپلماتیک و حتی اقدامات نظامی احتمالی گردد.

در این میان، مشروعیت زدایی از تحریم های شورای امنیت به عنوان یک روند رو به رشد در محافل حقوقی و دیپلماتیک مطرح شده است. این روند بر پایه عدم توازن میان اهداف اعلام شده و ابزارهای به کاررفته، به ویژه تاثیرات منفی بر غیرنظامیان، شکل گرفته و نمونه هایی چون تحریم های عراق در دهه ۱۹۹۰ به عنوان مصادیق آن مطرح شده اند. همچنین، تحریم های یک جانبه و فراقانونی برخی قدرت ها علیه ایران، خارج از چارچوب قطعنامه های شورای امنیت، موجب تشدید چالش های مشروعیتی شده اند. فعال سازی مکانیسم ماشه توسط کشوری که خود از برجام خارج شده، از منظر حقوقی فاقد اعتبار بوده و مخالفت اعضای دائم شورای امنیت با آن، بحران مشروعیت این سازوکار را آشکار ساخته است.

در پاسخ به این چالش ها، بهره گیری از ظرفیت بند ۱ ماده ۹۶ منشور ملل متحد برای درخواست رای مشورتی دیوان بین المللی دادگستری می تواند به عنوان ابزار حقوقی موثر برای شفاف سازی و توسعه حقوق بین الملل مورد استفاده قرار گیرد. این رای، هرچند الزام آور نیست، اما از اهمیت بالای حقوقی و سیاسی برخوردار بوده و می تواند در فرآیندهای دیپلماتیک نقش کلیدی ایفا کند. استفاده از ظرفیت جنبش عدم تعهد که دوسوم اعضای مجمع عمومی سازمان ملل را در خود جای داده، می تواند به اجماع سازی حقوقی و سیاسی در حمایت از ایران کمک کند.

در مجموع، تلاش برای فعال سازی مکانیسم ماشه از سوی ایالات متحده پس از خروج از برجام، نه تنها از منظر حقوق بین الملل فاقد وجاهت قانونی است، بلکه در عرصه سیاسی نیز با مخالفت های گسترده ای مواجه شده است. این اقدام، تلاشی برای تغییر تصویر ایران از قربانی تحریم های غیرقانونی به تهدیدی برای صلح جهانی است. با این حال، مخالفت صریح اعضای دائم شورای امنیت و عدم اجماع در میان کشورهای اروپایی، نشان دهنده شکست نسبی این راهبرد در سطح بین المللی است. مقابله موثر با مکانیسم ماشه، مستلزم دیپلماسی فعال، بهره گیری هوشمندانه از ابزارهای حقوقی بین المللی و تلاش برای بازتعریف جایگاه ایران در نظم جهانی است. قابل دسترسی در :

https://ilambamdad.ir/41486