فعالیت های عملی در کلاس، بدون هدایت معلم کارایی محدودی دارند
پژوهشی جدید در International Journal of Science Education با عنوان «Does Practical Work Really Work?» به بررسی میزان اثربخشی فعالیت های عملی در کلاس های علوم پرداخته است. یافته های این مطالعه نشان می دهد که اگرچه دانش آموزان در اجرای آزمایش ها عملکرد مطلوبی دارند، اما درک آن ها از مفاهیم علمی پشت این فعالیت ها اغلب ناقص باقی می ماند.
جزئیات تحقیق
این پژوهش توسط دو محقق برجسته آموزش علوم، «ایان آبراهامز» و «رابین میلر»، بر اساس مشاهده ۲۵ جلسه تدریس علوم در مدارس متوسطه انگلستان انجام شده است. در این بررسی، علاوه بر مشاهده مستقیم کلاس ها، گفت وگو با معلمان و دانش آموزان نیز صورت گرفت تا تصویری واقعی از کارکرد فعالیت های عملی در فرایند یاددهی–یادگیری به دست آید.
مهم ترین یافته ها
- اجرای موفق آزمایش ها: اکثر دانش آموزان توانستند مراحل عملی را با دقت دنبال کنند.
- ضعف در پیوند مفهومی: بخش قابل توجهی از دانش آموزان نتوانستند نتایج مشاهده شده را به زبان علمی و مفهومی ترجمه کنند.
- نقش کلیدی معلم: پژوهشگران تاکید می کنند بدون هدایت روشن، فعالیت عملی بیشتر به «انجام کار» محدود می شود تا «فهم علمی».
- چالش طراحی آموزشی: فرض رایج معلمان مبنی بر اینکه دانش آموزان خودبه خود از تجربه عملی به درک مفهومی می رسند، در این مطالعه تایید نشد.
پیامدها برای نظام آموزشی
نتایج این تحقیق نشان می دهد فعالیت های عملی زمانی بیشترین اثر را دارند که:
- طراحی آن ها با در نظر گرفتن پیوند میان مشاهده و مفهوم صورت گیرد.
- معلم فرصت کافی برای گفت وگو، پرسش و بازتاب فراهم کند.
- فعالیت های عملی به عنوان مکمل آموزش نظری و نه جایگزین آن در برنامه درسی گنجانده شوند.
جمع بندی
این مطالعه با وجود تاکید بر ارزش ذاتی کار عملی در کلاس های علوم، هشدار می دهد که اثرگذاری واقعی آن وابسته به نقش فعال معلم در هدایت فرآیند یادگیری است. به گفته نویسندگان، تنها در صورت وجود چنین هدایتگری است که فعالیت های عملی می توانند به پلی میان تجربه عینی و درک مفهومی دانش آموزان تبدیل شوند.